Μερικές απαντήσεις σε ερωτήσεις αναγνωστών + μια γενική περίληψη της κατάστασης του κόσμου

Η κυριότερη είδηση ων ημερών είναι βέβαια η Κύπρος, και "κανονικά" εκεί θα έπρεπε να στρέψουμε την προσοχή μας, αλλά η αλήθεια είναι ότι...δεν μπορούμε να πούμε και πολλά καινούργια πράγματα για το θέμα. Κι αυτό διότι όπως γράψαμε και στην πρώτη μας ανάρτηση:

Ανεξαρτήτως νομίσματος, ανεξαρτήτως Γερμανίας, ανεξαρτήτως Ρωσίας, και γενικώς ανεξαρτήτως από οτιδήποτε άλλο, στην Κύπρο θα σταματήσουν να εισρέουν όλα αυτά τα κεφάλαια από το εξωτερικό ("μαύρο χρήμα").
Αυτό θα οδηγήσει στο κλείσιμο ή την συρρίκνωση πάρα πολλών επιχειρήσεων που εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από αυτό το μαύρο χρήμα ==>Η Κύπρος θα βυθιστεί σε μεγάλη ύφεση. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το θεωρούμε δεδομένο, άσχετα με οποιονδήποτε άλλο παράγοντα.

[...]

Αν η Γερμανία ήθελε, θα μπορούσε να τυπώσει μερικά δις ευρώ και να τελειώνει χωρίς πολλά-πολλά το όλο θέμα για τώρα (όπως κάνει πχ η FED στην Αμερική, η BOJ στην Ιαπωνία, κτλ).
Δεν θέλει όμως να το κάνει αυτό, θέλει να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα, κάνοντας μάλιστα και "επίδειξη ωμής δύναμης" (έβαλε χέρι στις τραπεζικές καταθέσεις). Με την κίνηση της αυτή, η Γερμανία έδωσε τη χαριστική βολή στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, οδηγώντας στο στη χρεωκοπία, βυθίζοντας έτσι την "Κυπριακή οικονομία" σε μια μεγάλη ύφεση.
Ποιος είναι ο στόχος αυτής της κίνησης; Μία προφανής απάντηση θα ήταν τα μελλοντικά ενεργειακά αποθέματα που θα αρχίσουν υποτίθεται να βγαίνουν σε λίγα χρόνια, και που τώρα θα υποθηκευτούν, προφανώς μάλιστα σε τιμή-χώμα.
Όσο για τη Ρωσία, έχει και αυτή ενδιαφέρον για τα ενεργειακά αποθέματα, όπως και για μια βάση στην Κύπρο, γιατί απ' ότι φαίνεται θα χάσει τη μοναδική βάση που έχει στη Μεσόγειο στη Συρία, και αν συμβεί αυτό θα έχει ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΚΗ από μια νέα βάση για να την αντικαταστήσει.
Όπως και να έχει, η Γερμανία εξακολουθεί να παίρνει πάνω από τη μισή της ενέργεια από τη Ρωσία - αυτοί οι δύο δηλαδή θα τα βρουν αργά ή γρήγορα, και θα την κάνουν τη μοιρασιά, μην ανησυχείτε. Η κίνηση της Γερμανίας να οδηγήσει την Κύπρο σε τραπεζικό κραχ-ύφεση απλά άνοιξε το δρόμο για τη ΛΕΗΛΑΣΙΑ της χώρας, και η Γερμανία με τη Ρωσία απλά "διαπραγματεύονται" για το ποιος θα πάρει τι.

[...]

Όσο για την περίπτωση εξόδου της Κύπρου από την ευρωζώνη, ούτε αυτό είναι ρεαλιστικό σενάριο, διότι η αστική τάξη της Κύπρου ΔΕΝ θέλει να βγει από το ευρώ και να γυρίσει στην [πληθωρισμένη] κυπριακή λίρα: Η ντόπια αστική τάξη είπε "όχι" στο σχέδιο για κατάσχεση καταθέσεων, διότι θα έχανε ένα μέρος και των δικών της καταθέσεων (άρα ΔΕΝ τη συνέφερε αυτό το μέτρο, οπότε είπε ένα "ηρωικό όχι").
Αντίθετα, η ντόπια αστική τάξη ΔΕ θέλει να φύγει από το ευρώ, διότι η κυπριακή λίρα θα πληθωριστεί, και άρα η ντόπια αυτή ολιγαρχία θα χάσει ακόμα μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων της λόγω του πληθωρισμού (αυτό παρεμπιπτόντως το ξέρουν και οι Γερμανοί/ΕΚΤ, και γι' αυτό και μπορούν να εκβιάζουν με τα γνωστά πλέον "τελεσίγραφα" που δίνουν

[...]

Βέβαια, θα μου πείτε ότι τέλος πάντων, εκτός από την αστική τάξη και τους σχεδιασμούς της, υπάρχει και η εργατική τάξη. Και πράγματι έτσι είναι, μόνο που η εργατική τάξη είναι αδύναμη ακόμα (δυστυχώς). Άλλωστε, αν η εργατική τάξη ήταν δυνατή, δε θα έκαναν και τόσους "τσαμπουκάδες" οι "από πάνω"... 

---

Επειδή λοιπόν δεν έχω να προσθέσω κάτι ιδιαίτερο, απλά αποφάσισα να συγκεντρώσω κάποιες απαντήσεις σε ερωτήσεις αναγνωστών, έστω και αν αφορούν άλλα, γενικότερα θέματα, διότι έχουν νομίζω αρκετή αξία. Επίσης, έχω στο τέλος γράψει μια "περίληψη" για τη σημερινή κατάσταση στον κόσμο, που νομίζω ότι θα μας χρειαστεί (αν και όσοι με διαβάζετε απο παλιότερα, θα τα ξέρετε όλα αυτά και ακόμα παραπάνω):
---

ΕΡΩΤΗΣΗ: "Μιάς και το blogspot.gr είναι free, γιατί θες οικονομική στίριξη?"

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το blogspot είναι πράγματι δωρεάν, αλλά έχει ένα κακό ρε σύντροφε - δεν γράφει άρθρα! Πρέπει να τα γράψεις εσύ!

Όπως είπε και ο επόμενος που έγραψε, "Για να γράψει κανείς εμπεριστατωμένα άρθρα πάνω σε συγκεκριμένο πεδίο δεν αρκεί μια απλή αναμάσηση όσων μπορεί να βρει σε κάποια sites αλλά πολύωρη ενασχόληση."

Αν κάποιος θέλει να γίνει σοβαρή δουλειά, όντως απαιτούνται γνώσεις, χρόνος και διάθεση. Και αυτά δεν είναι εύκολο να υπάρξουν. Για να είμαι βέβαια ειλικρινής, δεν είμαι και τόσο σίγουρος ότι τα έχω εγώ. Δηλαδή η κατάσταση είναι τέτοια που χρειάζεται ένας "νέος Μαρξ" ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων, και εγώ ΔΕΝ είμαι και τόσο καλός. Δηλαδή η αλήθεια είναι πως δεν είμαι και η καλύτερη δυνατή επένδυση όλων των εποχών.

Παρόλα αυτά, δουλεύω, βελτιώνομαι, και επειδή υπάρχει και μια γενικότερη φτώχεια αναλύσεων, μου έστειλαν διάφορα mail για να συνεχίσω, και το πήρα απόφαση. Μάζεψα λοιπόν κάποια χρήματα για να ξαναρχίσω, αλλά αυτά δε θα μου φτάσουν για πάντα, και άρα είτε θα σταματήσω και θα φύγω οριστικά για εξωτερικό, είτε θα πρέπει να βοηθήσουν και όσοι θέλουν (και μπορούν) να στηρίξουν την προσπάθεια.

Επαναλαμβάνω ότι δεν κάνω μεγάλες υποσχέσεις, διότι ΔΕΝ είμαι ο νέος Μαρξ ή κάτι τέτοιο. Από την άλλη, καλώς ή κακώς, σίγουρα είμαι καλύτερος από ένα σωρό αναλυτές της πλάκας, που μερικούς κιόλας τους θυμάμαι προσωπικά (ήμουν παλιότερα στο ΑΝΤΑΡΣΥΑ, πλέον δεν ανήκω κάπου, αλλά θυμάμαι μερικούς "μεγάλους μαρξιστές" του σήμερα να είναι...εκτός πραγματικότητας πριν την κρίση, όταν εγώ τους έλεγα για το επερχόμενο "νέο "Μεγάλο Κραχ"). Επίσης, είμαι καλύτερους από "μάχιμους δημοσιογράφους", που οραματίζονται...επιστροφή της σοσιαλδημοκρατίας, του "κράτους δικαίου", κτλ (στην πραγματικότητα, πιο πιθανό είναι να αναβιώσουν οι δεινόσαυροί σαν το Τζουράσικ Παρκ, παρά να αναβιώσει στη σημερινή συγκυρία το "κράτος δικαίου").

Τέλος πάντων, δεν υπόσχομαι πολλά, και ούτε περιμένω και πολλά, γιατρί είμαστε πολύ πίσω από τις απαιτήσεις. Απλά επειδή υπάρχουν και μερικοί αξιόλογοι άνθρωποι, και επειδή και εγώ ενδιαφέομαι για το θέμα, είπα να κάνω μια ακόμα προσπάθεια ώστε να μπουν κάποιες βάσεις για το μέλλον (γιατί προς το παρόν επαναλαμβάνω ότι είμαστε ανίκανοι για πολλά-πολλά πράγματα)

---

ΕΡΩΤΗΣΗ: "Εγώ αισθάνομαι και έχω καταλάβει ότι οι τράπεζες τυπώνουν ή δημιουργούν χρήμα (έχουμε και ηλεκτρονικό) με τα τσουβάλια και απλά το δανείζουν στα κράτη."

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αν οι τράπεζες μπορούσαν να τυπώσουν χρήμα, τότε...δε θα χρεωκοπούσε ποτέ καμία! Όπως βλέπεις όμως, που και που χρεωκοπούν. Άρα, ΔΕΝ μπορούν να δημιουργήσουν χρήμα (νόμισμα), και γι' αυτό και όταν βρίσκονται στα πρόθυρα της χρεωκοπίας, στρέφονται προς αυτόν που όντως μπορεί να δημιουργήσει χρήμα (νόμισμα), δηλαδή το κράτος, ώστε να τους δώσει "πακέτα σωτηρίας".

Για την ακρίβεια βέβαια, ούτε το κράτος μπορεί να δημιουργήσει νόμισμα, αυτή την ικανότητα την έχει η κεντρική τράπεζα, η οποία δεν ελέγχεται πάντα από το κράτος (δες πχ την περίπτωση του ευρώ, όπου πχ η Ελλάδα και γενικά οι PIIGS θα ήθελαν να τυπώσει χρήμα, αλλά η ΕΚΤ δεν ελέγχεται από καμία από αυτές τις χώρες). Ακόμα βέβαια και στην περίπτωση της ΕΚΤ, που έχει βάλει τη νομισματική σταθερότητα του ευρώ πάνω από τα εθνικά συμφέροντα ενός κράτους-μέλους, εννοείται ότι τελικά τα κράτη είναι αυτά που επηρεάζουν την πολιτική της, και επειδή η Γερμανία είναι πιο δυνατή, αυτή κάνει γενικά κουμάντο. Επίσης, επειδή οι μεγάλες τράπεζες (πχ Goldman Sahs, Deutche Bank, JP Morgan, κτλ) έχουν αποκτήσει τεράστια οικονομική δύναμη, μπορούν να επηρεάσουν άμεσα ή έμμεσα τις πολιτικές εξελίξεις (πχ εξαγοράζοντας μέσω λόμπι ή και με "παράνομους" τρόπους τους πολιτικούς, τοποθετώντας δικά τους στελέχη σε θέσεις-κλειδιά, κτλ).

Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μπορούν να δημιουργήσουν νόμισμα - οι τράπεζες απλά μπορούν να μοχλεύσουν και να επενδύσουν το νόμισμα που κάποιος άλλος θα τους δώσει (πχ αν τους δώσεις 10 ευρώ, μπορούν να δώσουν δάνεια και να κάνουν την Α ή την Β επένδυση σε παράγωγα ύψους 100 ευρώ, αν η μόχλευση είναι 1:10).

Έχεις δει ποτέ σου τις γνωστές χολιγουντιανές ταινίες "X-Men"; (ναι, αυτές με τους μεταλλαγμένους).

Αν ναι, θα θυμάσαι ίσως έναν μεταλλαγμένο πιτσιρικά, που μπορεί να ελέγχει τη φωτιά, μεγαλώνοντας την και κατευθύνοντας την όπου θέλει. Αυτός όμως ο μεταλλαγμένος ΔΕΝ μπορούσε να την δημιουργήσει από το πουθενά, και γι' αυτό είχε πάντα μαζί του...έναν αναπτήρα, ώστε Ο ΑΝΑΠΤΗΡΑΣ να δημιουργήσει τη φωτιά, ώστε μετά ο πιτσιρικάς να χρησιμοποιήσει τις υπερδυνάμεις του ώστε να κάνει ότι θέλει. Κάπως έτσι είναι και για τις τράπεζες.

Κάτι ακόμα: Σου είπα ότι η κεντρική τράπεζα μπορεί να δημιουργήσει χρήμα (νόμισμα). Αυτό γίνεται διότι το νόμισμα αυτό είναι πίστωση. Το πραγματικό χρήμα στο καπιταλισμό είναι ο χρυσός, και επειδή η κεντρική τράπεζα έχει κάποια αποθέματα χρυσού στην κατοχή της, μπορεί να τα μοχλεύσει (δες και το παραπάνω άρθρο), δημιουργώντας απεριόριστες ποσότητες πίστωσης (νομίσματος), έχοντας όμως ως "αναπτήρα" τα αποθέματα χρυσού της.

Ο "αναπτήρας" (χρυσός) είναι αυτός που αποτελεί τη "χρηματική βάση", πάνω στην οποία μπορεί να εφαρμοστεί μόχλευση και να δημιουργηθεί ΠΙΣΤΩΣΗ (όχι χρήμα).
Όπως τη φωτιά το δημιουργεί ο "αναπτήρας" στους X-Men, έτσι και το χρήμα το δημιουργεί ο χρυσός που βγαίνει από τα ορυχεία, ή αγοράζεται ή και λεηλατείται από άλλους λαούς, κτλ (το γιατί ο χρυσός έχει αυτή την ιδιότητα είναι απλά θέμα σύμβασης. Εδώ και χιλιάδες χρόνια. Είχα γράψει και κάτι σχετικό παλιότερα, αλλά δεν έχω χρόνο να κάτσω να το βρω).

---

ΕΡΩΤΗΣΗ:  "δεν μπορώ να αντιμετωπίζω ως επενδυτή της Ελλάδας έναν που γεννήθηκε εδώ, ή έναν που πληρώνεται €951 το μήνα μέσω τραπεζικού λογαριασμού κάπου στην Ευρώπη
και οι δύο δεν έχουν επιλογή"

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΝΑΙ, ΑΚΡΙΒΩΣ!

Πλέον, τα κράτη θεσμοθετούν ως ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ αυτή την επένδυση-ενίσχυση στις τράπεζες, ώστε να συνεχιστεί η μόχλευση-πίστωση. Αφού δεν παράγουν αρκετό πραγματικό πλούτο, ο μόνος τρόπος για να καλύψουν αυτή την απώλεια, είναι να υποκαταστίσουν αυτόν τον πλούτο με...ολοένα και περισσότερη πίστωση. Μάλιστα, υπάρχουν κι άλλα μέτρα που ΑΝΑΓΚΑΖΟΥΝ τους πάντες να ενισχύουν τα πιστωτικά ιδρυματα (τράπεζες), όπως για παράδειγμα η νέα τάση να απαγορεύουν τη χρήση μετρητών για μεγάλες συναλλαγές (πχ αν κάνεις μια συναλλαγή πάνω από 500 ή 1500 ευρώ, ΠΡΕΠΕΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ πλέον να την κάνεις μέσω πιστωτικής κάρτας, δηλαδή τα λεφτά θα πρέπει να περάσουν διά μέσου των τραπεζών)

 ---

Τέλος, μια σύντομη ανασκόπηση για το πως φτάσαμε ως εδώ:

1)  Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, μπαίνουμε στη λεγόμενη "εποχή της παγκοσμιοποίησης". Αυτό πρακτικά σημαίνει πως εισέρχονται στην παγκόσμια αγορά εργασίας δισεκατομμύρια νέοι εργάτες, ειδικά από την Ασία. Οι εργάτες αυτοί είναι (αρχικά τουλάχιστον, γιατί τώρα βελτιώνονται) χωρίς ιδιαίτερη εξειδίκευση, αλλά έστω και έτσι, είναι πάρα πολύ ανταγωνιστικοί, διότι δουλεύουν πολύ σκληρά με ελάχιστο μισθό.

2) Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι κεφαλαιοκράτες να αρχίσουν να επενδύουν τα κεφάλαια τους εκεί, και όχι στη Δύση (ειδικά αν μιλάμε για επιχειρήσεις που αφορούν χειρωνακτική εργασία), μιας και ως γνωστόν ο κεφαλαιοκράτης ψάχνει να μεγιστοποιήσει το δικό του ατομικό ποσοστό κέρδους. Η αλήθεια είναι πως στη Δύση υπήρχαν έτσι και αλλιώς προβλήματα από πριν (μη λέμε δηλαδή ότι όλα πήγαιναν "μέλι-γάλα" - καμία σχέση), αλλά πάντων η "εποχή της παγκοσμιοποίησης" όξυνε την ταξική πάλη σε τεράστιο βαθμό. Μοναδική εξαίρεση στην παρακμή της Δύσης είναι η Γερμανία, που ναι μεν έχει σχετικά "μεγάλους μισθούς" σε σχέση πχ με την Κίνα, αλλά παρόλα αυτά την ανταγωνίζεται με επιτυχία, διότι αντισταθμίζει το ακριβότερο εργατικό κόστος με υψηλότερη ποιότητα και τεχνογνωσία στα προϊόντα της.

3) Παρά τη φυγή αυτή του κεφαλαίου προς την Ασία, η Δύση φαινόταν να μην έχει ιδιαίτερο πρόβλημα. Αυτό το κατάφερε διότι άρχισε να υποκαθιστά τη φυγή της παραγωγικής της βάσης...με χρέος. Εδώ και πολλά χρόνια, "η αγορά κινιόταν" με δάνεια, είτε μιλάμε για δάνεια που έπαιρναν τα κράτη για να καλύψουν τους ελλειμματικούς τους προϋπολογισμούς, είτε μιλάμε για στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια, που έδιναν δουλειά σε οικοδόμους, πολιτικούς μηχανικούς ή υπαλλήλους πολυκαταστημάτων που πουλάνε plasma TV και gadget, κτλ.

4) Το πρόβλημα είναι βέβαια ότι κάποια στιγμή το πραγματικό εισόδημα των εργατών είχε μειωθεί τόσο πολύ, και ο δανεισμός είχε αυξηθεί τόσο πολύ, που πλέον ήταν φανερό ότι...τα δάνεια δεν μπορούσαν να αποπληρωθούν.

5) Τα δάνεια αυτά, που συχνά τα ονομάζουν "τοξικά", είναι μεγάλο πρόβλημα για τις τράπεζες (δείτε και την περίπτωση της Lehman Brothers), διότι από τη στιγμή που δε μπορούν να εισπράξουν πίσω τα λεφτά που είχαν δανείσει+τους τόκους, είναι αναγκασμένες να καταγράψουν πάρα πολλές απώλειες και ζημιές στους ισολογισμούς τους.

6) Στην πραγματικότητα λοιπόν, όλες λίγο-πολύ οι τράπεζες είναι στα πρόθυρα της χρεωκοπίας, όπως η Lehman. Και όλες θα χρεωκοπήσουν, ή μάλλον όλες θα είχαν ήδη χρεωκοπήσει, αν δεν δίνονταν "πακέτα σωτηρίας" από τα κράτη.

7) Από που όμως βρίσκονται τα τρισεκατομμύρια που απαιτούνται για τα τραπεζικά "πακέτα σωτηρίας"; Από την μία πλευρά, τα χρήματα αυτά βρίσκονται από περικοπές σε μισθούς/συντάξεις/κοινωνική ασφάλιση/δαπάνες υγείας, κτλ, και από την άλλη βρίσκονται από την εκτύπωση πληθωριστικού χρήματος (νομίσματος). Η ευρωζώνη προτιμά περισσότερο την πρώτη εκδοχή, οι ΗΠΑ/Ιαπωνία/Αγγλία προτιμούν περισσότερο τη δεύτερη, αν και όλοι εφαρμόζουν και τις δύο μεθόδους.

8) Η εκτύπωσης νομίσματος πετυχαίνει όχι μόνο να δημιουργεί νόμισμα ώστε να δωθεί στις τράπεζες ως "πακέτο σωτηρίας", αλλά παράλληλα να ρίξει και την αξία του νομίσματος αυτού. Αυτό είναι "θετικό" για ένα κράτος που θέλει να ρίξει το μισθό του εργάτη, διότι ο εργάτης που πληρώνεται σε αυτό το νόμισμα ουσιαστικά χάνει λεφτά από τη μισθό του (λόγω του πληθωρισμού), αλλά δεν το πολυκαταλαβαίνει (διότι δεν πρόκειται για μια "άμεση" μείωση μισθού, όπως πχ γίνεται κατά κόρον στην ευρωζώνη).

9) Γενικά, η "λύση" για τους ιμπεριαλιστές έχει δύο βασικούς πυλώνες: Καταρχήν, θέλουν να δώσουν αμύθητα ποσά ως "πακέτα σωτηρίας" στις τράπεζες, και δεύτερον θέλουν να μειώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο το μισθό και τις κατακτήσεις των εργατών, ώστε οι εργάτες αυτοί να γίνουν πιο "ανταγωνιστικοί", δηλαδή να πουλήσουν την εργατική δύναμη πάμφθηνα, ώστε να πειστούν οι κεφαλαιοκράτες να (ξανά)επενδύσουν στη Δύση, και όχι πχ στην Ασία ή αλλού.

10) Σε νομισματικό επίπεδο, σήμερα έχουμε το δολάριο να παίζει το ρόλο του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Δηλαδή όποιο κράτος έχει πλεονάσματα (πχ Κίνα, Ρωσία, Σ. Αραβία, κτλ) επιλέγει γενικά να αποταμιεύει τα κέρδη του σε δολάρια, έστω και αν -πλέον- υπάρχει και η λύση του ευρώ, ή υπάρχει ο χρυσός, κτλ. Παρόλα αυτά, μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης, το δολάριο ήταν κυρίαρχο, και δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το δολάριο είναι το μοναδικό νόμισμα στο οποίο γίνονται οι πετρελαϊκές συναλλαγές (δηλαδή όποιος θέλει να αγοράσει πετρέλαιο από τη Σ. Αραβία και τα υπόλοιπα μέλη του ΟΠΕΚ πρέπει υποχρεωτικά να πληρώσει σε δολάρια).

11) Το δολάριο έγινε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η Αμερική ήταν η μοναδική χώρα με μεγάλη βιομηχανική βάση (η Αγγλία, που έως τότε ήταν η #1 δύναμη είχε βομβαρδιστεί από τους ναζί, η Γερμανία είχε βομβαρδιστεί από τους Συμμάχους, η Ιαπωνία είχε δεχτεί 2 ατομικές βόμβες, κτλ). Οι Αμερικάνοι είχαν μια μεγάλη και ανέπαφη βιομηχανική βάση, και οι εξαγωγές των ΗΠΑ ήταν πάνω από το 50% των παγκόσμιων εξαγωγών! Δηλαδή μόνο μία χώρα, η Αμερική, είχε περισσότερες εξαγωγές από όλες τις άλλες χώρες μαζί. Επίσης, είχε μεγάλα αποθέματα χρυσού (τότε ίσχυε ο κανόνας του χρυσού και κάθε δολάριο αντιστοιχούσε σε μια συγκεκριμένη ποσότητα χρυσού). Οπότε, θέλοντας και μη, όλοι αναγνώρισαν την ανωτερότητα των ΗΠΑ [και] σε νομισματικό επίπεδο.

12) Καθώς περνούσαν τα χρόνια, η Αμερική άρχισε να χάνει έδαφος στη "μάχη της ανταγωνιστικότητας", ειδικά απέναντι σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, που ανασυγκροτήθηκαν και άρχισαν να έχουν και αυτές μεγάλες εξαγωγές και πλεονάσματα. Η Αμερική έπαψε σιγά-σιγά να έχει πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς της, και άρχισε να έχει ελλείμματα.

13) Η "χαριστική βολή" ήταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ, που εκτός των άλλων, ήταν και οικονομικά κοστοβόρος. Η Αμερική ήθελε να τυπώσει χρήμα (νόμισμα), ώστε να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο, και παράλληλα αν πληθώριζε το δολάριο, θα μείωνε έτσι και το μισθό των εργατών, ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί, και να αντιμετωπίσουν έτσι τους ανταγωνιστές τους που ανέβαιναν (κυρίως Γερμανία και Ιαπωνία).

14) Όμως, ίσχυε ο "κανόνας του χρυσού", που δεν επέτρεπε στις ΗΠΑ να τυπώσουν δολάρια - όποτε οι ΗΠΑ τον κατάργησαν (το 1971) και άρχισαν να τυπώνουν δολάρια!

15) Δύο χρόνια μετά, το 1973, ξεσπά η λεγόμενη "πετρελαϊκή κρίση", με τη Σ. Αραβία να κηρύσσει εμπάργκο, σταματώντας δηλαδή να στέλνει πετρέλαιο στη Δύση. Πέρα από την αφορμή (βιαιότητες του Ισραήλ εναντίον μουσουλμάνων), η Σ Αραβία λέει στη Δύση ότι δε θα στείλει πετρέλαιο αν δε πληρωθεί σε ΧΡΥΣΟ, μιας και δεν ήθελε να πληρώνεται σε ένα νόμισμα που πληθωρίζεται και άρα χάνει την αξία του. Τελικά, η λύση βρίσκεται σε μια "απλή" ανατίμηση της ισοτιμίας του πετρελαίου,με την τιμή σου σε δολάρια να...πολλαπλασιάζεται εν μία νυκτί (δηλαδή αφού η Αμερική υποτιμούσε το νόμισμα, η Σ. Αραβία αύξησε την τιμή του πετρελαίου, ώστε το ποσοστό κέρδους της να παραμείνει σχετικά σταθερό).

16) Σήμερα, όλα αυτά τα "ξεχασμένα" ζητήματα επανέρχονται, διότι οι ΗΠΑ τυπώνουν πλέον περισσότερα δολάρια από ποτέ. Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι ΗΠΑ έχουν ήδη τυπώσει πάρα πολλά δολάρια. Δε βρισκόμαστε δηλαδή στην αρχή της πίστωσης πλέον. Σκεφτείτε το σα να μην έχετε λεφτά να πληρώσετε τη ΔΕΗ, και να ζητάτε πίστωση. Αρχικά, η ΔΕΗ θα σας δώσει πίστωση, και δε θα σας κόψει αμέσως το ρεύμα. Όμως, αν δει ότι κυλάει ο χρόνος και εσείς δεν έχετε να την πληρώσετε, τότε απλά θα σας κόψει την πίστωση, και μετά σταματά η παροχή ρεύματος.

17) Σε αυτή την κατάσταση είναι (περίπου) η Αμερική, αλλά και η πλειοψηφία των δυτικών κρατών σήμερα. Εδώ και δεκαετίες έχουν συσσωρεύσει τεράστια χρέη, και συνεχίζουν να έχουν ελλείμματα. Γίνεται λοιπόν ολοένα και πιο φανερό ότι δε θα μπορέσουν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, και γι' αυτό βλέπουμε πετρελαιάδες όπως ο Σαντάμ ή ο Αχμαντινετζάντ να ζητούν να πληρώνονται σε άλλο νόμισμα από το δολάριο (έχω δώσει λινκ σε παλιότερες αναρτήσεις), γι' αυτό βλέπουμε την Κίνα και τη Ρωσία να αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου και παράλληλα να αγοράζουν χρυσό, και γι' αυτό βλέπουμε τη Γερμανία να μην τυπώνει και πολλά ευρώ, ώστε να προωθήσει το δικό της νόμισμα ως "αντιδολάριο", μιας και είναι το μοναδικό από τα "μεγάλα" νομίσματα που δεν πληθωρίζεται μέχρι τέλους (και έχει επίσης και τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού να το υποστηρίζουν, αν συνδυάσουμε τα αποθέματα χρυσού όλων των κρατών-μελών της ευρωζώνης).

18) Γενικά, ο καπιταλισμός είναι το "σύστημα της αγοράς", δηλαδή ένα σύστημα ατομικής ιδιοκτησίας, όπου ο καθένας πουλάει τα εμπορεύματα και τις υπηρεσίες του σε κάποιον άλλο (ακόμα και ο εργάτης είναι ένας ιδιότυπος έμπορος, που πουλά την εργατική του δύναμη στον εργοδότη). Όμως, πέρα από το να ανταλλάξω άμεσα ένα "δικό μου" εμπόρευμα σε ένα εμπόρευμα "κάποιου άλλου", μπορώ να τον πληρώσω σε κάποιο χρηματικό ισοδύναμο (που έχει οριστεί να είναι ο χρυσός). Υπάρχει όμως και μια τρίτη επιλογή: Αντί να πληρώσω σε είδος, ή σε χρήμα (χρυσό), μπορώ να υπογράψω ένα γραμμάτιο (δάνειο/πίστωση), και να το ξεπληρώσω στο μέλλον, με κάποιον μελλοντικό πλούτο που υποτίθεται ότι θα αποκτήσω.

19) Αυτό είναι που κάνει σε μεγάλο βαθμό η Αμερική, αλλά και οι περισσότερες χώρες της Δύσης: Έχουν ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους, και πληρώσουν με ομόλογα, με πιστωτικό χρήμα (νόμισμα), κτλ. Δηλαδή εισάγουν εμπορεύματα και υπηρεσίες από άλλα κράτη (πχ από Κίνα), και επειδή οι εξαγωγές τους δε φτάνουν για να καλύψουν τις εισαγωγές, αλλά ούτε θέλουν να πληρώσουν σε χρυσό, πληρώνουν σε νόμισμα (πίστωση). Εννοείται ότι αυτό συμφέρει τις ΗΠΑ, διότι μπορούν -πλέον- να τυπώνουν όσο νόμισμα θέλουν. Αλλά μόλις οι πιστωτές τους μπορέσουν να ξοδέψουν αρκετά από τα δολάρια τους και αποκτήσουν αρκετό χρυσό, γη, πετρέλαια, λιμάνια, κτλ, τότε απλά θα σταματήσουν να δέχονται αυτή την πίστωση.

Άλλωστε, είναι σίγουρο ότι και οι πιστωτές των ΗΠΑ ξέρουν ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν σκοπό να σταματήσουν να τυπώνουν δολάρια. Άλλωστε, είναι -πλέον- φανερό. Δείτε εδώ τον Γκρίνσπαν, τον πρώην πρόεδρο της FED, να απαντά στην ερώτηση τι θα γίνει αν οι πιστωτές των ΗΠΑ σταματήσουν να δέχονται τα ομόλογα τους σε δολάρια:

Μια μεγάλη αλήθεια από τον πρωθυπουργό της Φινλανδίας για την Κύπρο (και όχι μόνο)

Όπως έγραψα και χθες, δεν μπορώ ακόμα να ξαναρχίσω να γράφω στους "γνωστούς" ρυθμούς, και για να πω την αλήθεια, δεν προγραμμάτιζα να γράψω κάτι (δεν υπάρχει και πολύς χρόνος άλλωστε). Παρ'όλα αυτά, πήρε το μάτι μου μια δήλωση...του πρωθυπουργού της Φινλανδίας (!) για την Κύπρο, που οι περισσότεροι θα την προσπεράσουν, αλλά στην πραγματικότητα κρύβει μέσα της μια μεγάλη αλήθεια, και μάλιστα μια αλήθεια απ' αυτές που σπάνια συζητούνται, και μας δίνει την ευκαιρία να μάθουμε πράγματα όχι μόνο για την περίπτωση της Κύπρου, αλλά και γενικότερα. Εδώ η δήλωση:

Katainen (Φινλανδία): Δίκαιο και σωστό να πληρώσουν μεγάλοι μέτοχοι και καταθέτες, γιατί οι καταθέτες είναι ..επενδυτές!

Οι μεγάλοι μέτοχοι, αλλά και οι μεγάλοι καταθέτες θα πρέπει να επιβαρυνθούν περισσότερο για να σωθούν οι τράπεζες στην Κύπρο, σύμφωνα με το Φινλανδό πρωθυπουργό Jyrki Katainen, αφού αυτό θα είναι "δίκαιο και σωστό".

"Σε μια φυσιολογική οικονομία της αγοράς ένας επενδυτής έχει πάντοτε τον κίνδυνο να χάσει χρήματα" δήλωσε σύμφωνα με το Reuters στους δημοσιογράφους. "Για αυτό το λόγο πιστεύω ότι είναι δίκαιο και σωστό και επίσης μέρος μιας οικονομίας της αγοράς, οι ιδιοκτήτες των τραπεζών, οι επενδυτές και οι μεγαλύτεροι καταθέτες – οι οποίοι είναι ουσιαστική επενδυτές – να αναλάβουν τις ευθύνες τους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο" πρόσθεσε.

Αν ανοίξετε το λινκ απ' όπου βρήκα αυτή την είδηση, θα δείτε ότι ο (κεντροαριστερός) blogger που την μετέδωσε...ειρωνεύεται τον πρωθυπουργό της Φινλανδίας, διότι δεν συμφωνεί μαζί του ότι οι καταθέτες είναι επενδυτές. Στην πραγματικότητα βέβαια, άσχετα με το αν κάποιος το καταλαβαίνει ή όχι, και άσχετα αν του αρέσει ή όχι, οι καταθέτες είναι όντως επενδυτές, και μάλιστα εγώ θα το προχωρήσω και πιο πέρα, και θα πω ότι στη σημερινή "οικονομία της αγοράς", ακόμα και όσοι έχουν νομίσματα στο πορτοφόλι τους και όχι στην τράπεζα (δηλαδή όλοι μας) είναι και αυτοί επενδυτές!

Ας ξεκινήσουμε όμως με τα βασικά:

Βλέπουμε ότι "ο κόσμος" (από την Αργεντινή μέχρι την Κύπρο) αντιδρά πολύ άσχημα σε κατασχέσεις καταθέσεων. Αυτό γίνεται διότι οι περισσότεροι θεωρούν τα λεφτά στο λογαριασμό τους ως "δικά τους λεφτά που δεν τα επενδύουν, αλλά τα έχουν αποθηκευμένα σε ένα ασφαλές μέρος", με αποτέλεσμα όταν χάνουν αυτά τα λεφτά, να τρελαίνονται.

Στην πραγματικότητα, τα λεφτά μέσα σε έναν τραπεζικό λογαριασμό είναι ΕΠΕΝΔΥΣΗ, και όπως όλες οι επενδύσεις, έχει και το ανάλογο "επιχειρηματικό ρίσκο": Μπορεί δηλαδή η επένδυση να πετύχει και να βγάλεις και κέρδος (τόκοι), αλλά μπορεί η επένδυση να αποτύχει, και να χάσεις τα λεφτά σου (πχ μπορεί η τράπεζα να καταρρεύσει, μπορεί το νόμισμα στο οποίο έχεις επενδύσει τις οικονομίες σου να πληθωριστεί ή και να υπερπληθωριστεί, μπορεί η "εθνική οικονομία" να βρίσκεται σε "μη ανταγωνιστική" κατάσταση, και άρα να "χρειάζονται" κουρέματα για να διασωθούν οι τράπεζες που έδωσαν δάνεια που τώρα δε μπορούν να εξοφληθούν, κτλ, κτλ, κτλ).

Ως γνωστόν (?), οι τράπεζες ΔΕΝ φυλάσσουν τα λεφτά των καταθετών σε κάποιο "ασφαλές χρηματοκιβώτιο" - αντίθετα, οι τράπεζες χρησιμοποιούν αυτά τα κεφάλαια δίνοντας δάνεια και κάνοντας επενδύσεις, ώστε να "κινηθεί η αγορά". Μάλιστα, προκειμένου να γίνουν όσο το δυνατόν περισσότερες επενδύσεις και να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη των καπιταλιστών, αν η τράπεζα έχει 10$ στο θησαυροφυλάκιο της, μπορεί να δανείσει μέχρι 100$ (μόχλευση 1:10). Γι' αυτό και αν όλοι οι καταθέτες πάνε ταυτόχρονα στην τράπεζα και αποσύρουν τις καταθέσεις τους, η τράπεζα χρεοκοπεί (διότι τα λεφτά αυτά τα έχει δανείσει στο πολλαπλάσιο).

Τέλος πάντων όμως, αυτά τα θεωρώ λίγο-πολύ γνωστά (ελπίζω). Άλλωστε, τα έχουμε ξαναδεί όλα αυτά και στο παρελθόν (πχ σας προτείνω να διαβάσετε αυτό το άρθρο μου, που κατά την άποψη μου θα μας χρειαστεί πολύ στο μέλλον).

Προχωράω λοιπόν σε κάτι επόμενο - όπως θα δούμε, επενδυτής δεν είναι μόνο όποιος έχει λεφτά (νομίσματα) στην τράπεζα, αλλά στην πραγματικότητα επενδυτής είναι και όποιος έχει λεφτά (νομίσματα) στην τσέπη του, δηλαδή όλοι μας, μιας και τα σημερινά νομίσματα είναι και αυτά μια μορφή επένδυσης!

Στην παραπάνω εικόνα βλέπουμε ένα κλασσικό ράφι σούπερ-μάρκετ, με διάφορα εμπορεύματα να πουλιούνται σε διάφορες τιμές. Οι τιμές είναι εκφρασμένες στο νόμισμα της εκάστοτε χώρας (πχ σε ευρώ αν μιλάμε για χώρα της ευρωζώνης, σε δολάρια αν μιλάμε για την Αμερική, σε γιεν αν μιλάμε για την Ιαπωνία, κτλ).

Για κάποιον "περίεργο" λόγο όμως, ο Μαρξ είχε μια φαινομενικά "αντίθετη" άποψη επί του θέματος:

"...η αξία του σίδερου, του πανιού, του σταριού κλπ. υπάρχει, αν και αόρατα, μέσα σε αυτά τα ίδια τα πράγματα.

Παρασταίνεται στην ισότητά τους με το χρυσό, στη σχέση τους με το χρυσό , που για να εκφραστούμε έτσι, τριγυρνάει μόνο μέσα στα κεφάλια των εμπορευμάτων"
-K.Mαρξ

Η ελληνική μετάφραση μάλλον αδικεί λιγάκι το έργο του Μαρξ, αλλά τέλος πάντων, με απλά λόγια, ο Μαρξ μέτραγε την αξία όλων των εμπορευμάτων...σε χρυσό, και όχι σε κάποιο νόμισμα. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι ο Μαρξ ήταν "λάθος", ή έστω ότι ο Μαρξ είναι "ξεπερασμένος", διότι κάποτε ίσχυε ο "κανόνας του χρυσού" για τα νομίσματα, αλλά σήμερα δεν ισχύει πλέον, και η αξία των εμπορευμάτων μετριέται πια σε δολάρια/ευρώ/γιεν/κτλ (και σίγουρα όχι σε ουγγιές χρυσού. Άλλωστε, έχετε δει εσείς τα μακαρόνια να κοστίζουν...5 γραμμάτια χρυσού, ή το μισθό του εργάτη να είναι...μισή ουγγιά χρυσού; Όχι βέβαια).

Τι γίνεται λοιπόν; Οι περισσότεροι σύγχρονοι μαρξιστές είναι ανήμποροι να δουν τη σύνδεση ανάμεσα σε αυτά που έλεγε τότε ο Μαρξ, και σε αυτά που ισχύουν σήμερα. Μερικούς δε νομίζω ότι τους ενδιαφέρει καν - άλλωστε εδώ δεν τους ενδιαφέρουν άλλα κι άλλα, θα τους ενδιαφέρει κάτι τόσο "εξεζητημένο" όσο αυτό; Κι όμως, αν καταλάβετε αυτό, τότε θα καταλάβετε ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ για το που βρισκόμαστε, αλλά και το προς τα που βαδίζουμε (γι' αυτό και εγώ επιμένω).

Ας πάρουμε ένα απλό και καθημερινό παράδειγμα:

Έστω ότι θέλει κάποιος να ανοίξει μια επιχείρηση, αλλά δεν έχει το απαραίτητο κεφάλαιο για να την στήσει. Πηγαίνει λοιπόν στην τράπεζα, ζητά πίστωση (δάνειο) για να φτιάξει την επιχείρηση του, και υπογράφουν με την τράπεζα τα σχετικά έγγραφα (γραμμάτια, συμβόλαια, κτλ). Κρατήστε το αυτό για τη συνέχεια, θα μας χρειαστεί.

Τώρα, αν η επιχείρηση πάει καλά, τότε η επένδυση πέτυχε: Ο άνθρωπος αυτός βγάζει κέρδη, και η τράπεζα είναι επίσης ευχαριστημένη, διότι και αυτή βγάζει κέρδη (μέσω των τόκων). Αν η επιχείρηση δεν πάει καλά, τότε τόσο ο επιχειρηματίας όσο και η τράπεζα έχουν πρόβλημα.

Παρόμοια είναι η κατάσταση και σε επίπεδο κρατών: Κάθε κράτος έχει κάποια έσοδα (πχ από εξαγωγές, από λεηλασίες άλλων κρατών που κάνει, κτλ) και κάποια έξοδα (από το να πληρώνει για στρατό και για δασκάλους, μέχρι το να πληρώνει για χρήσιμο υποδομών, κτλ). Όλα τα κράτη όμως αναζητούν τρόπους χρηματοδότησης για να υλοποιήσουν τα σχέδια τους (είτε τα σχέδια τους αφορούν προγράμματα επενδύσεων στην εκπαίδευση των νέων, είτε αφορούν...πολεμικές εκστρατείες στη Μέση Ανατολή). Ο πιο γνωστός τρόπος για να πάρουν τα κράτη πίστωση (δάνειο), είναι μέσω των ομολόγων που εκδίδουν.

Αν ένα κράτος κάνει αποδοτικές επενδύσεις των χρημάτων που του δίνουν οι πιστωτές μέσω των ομολόγων, τότε όλα πάνε καλά (κάπως σαν τον επιχειρηματία που πήρε δάνειο από την τράπεζα και έφτιαξε μια επιχείρηση που βγάζει κέρδος). Αν όμως ένα κράτος δεν κάνει τόσο καλές επενδύσεις, τότε οδηγείται στη χρεωκοπία (όπως και ένας επιχειρηματίας). Αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι η ανάλυση αυτή είναι "υπερβολικά χοντροκομμένη", αλλά τέλος πάντων θέλω να δείξω ότι τα ομόλογα ενός κράτους είναι μια μορφή πίστωσης προς αυτό το κράτος, και εμπεριέχουν ρίσκο (πχ όσοι έδωσαν πίστωση στην Ελλάδα, επενδύοντας σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου τώρα έχουν χάσει ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων τους, διότι το κράτος της Ελλάδας δε μπορεί να τα αποπληρώσει, και έκανε κούρεμα. Βέβαια, κάποιοι μεγάλοι ομολογιούχοι πήραν "πακέτα σωτηρίας", ενώ κάποιοι άλλοι, όπως πχ τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζομένων, αφήνονται στην τύχη τους, αλλά τέλος πάντων, ας μην ασχολούμαστε με κάτι τέτοιες "λεπτομεριούλες").

Τι σχέση έχουν όμως όλα αυτά με το νόμισμα ως επένδυση;

Είναι απλό: Στην πραγματικότητα, και το νόμισμα που τυπώνουν τα κράτη είναι μιας μορφής πίστωση προς αυτά, όπως δηλαδή και τα ομόλογα (έστω και αν το νόμισμα έχει προφανώς άλλο ρόλο να παίξει στη λειτουργία του συστήματος). Εξηγώ:

Αν τα κράτη χρησιμοποιούσαν το χρυσό ως χρήμα, ή έστω χρησιμοποιούσαν νομίσματα με τον "κανόνα του χρυσού", τότε θα υπήρχε ένα όριο στο χρήμα που θα μπορούσαν να τυπώσουν, ανάλογα με το πόσο χρυσό έχουν, και πια ισοτιμία θα έχει το νόμισμα με το χρυσό. Προκειμένου όμως τα κράτη να βρουν ολοένα και μεγαλύτερη χρηματοδότηση, έχουν καταργήσει σήμερα τον κανόνα του χρυσού ώστε να τυπώνουν χρήμα κατά βούληση.

Το κάθε κράτος βγαίνει και λέει προς τους επενδυτές (δηλαδή σε όλους όσους έχουν σκοπό να αποκτήσουν κάποιο νόμισμα στην κατοχή τους, δηλαδή...σε όλους μας): "Εγώ έχω πχ 100 τόνους χρυσού στη διάθεση μου, αλλά  θα τυπώσω νόμισμα που αντιστοιχεί σε 200 ή 300 ή και 1000 τόνους χρυσού"! Δηλαδή μόνο ένα μέρος του νομίσματος αντιστοιχεί (τελικά) σε χρυσό, και το υπόλοιπο αντιστοιχεί σε μια υπόσχεση μελλοντικής παραγωγής πλούτου.

Αν αγοράσεις πχ ένα δεκαετές ομόλογο του ελληνικού κράτους, αυτό το ομόλογο κρύβει από πίσω του μια παρόμοια υπόσχεση μελλοντικής παραγωγής πλούτου (δηλαδή το κράτος σου λέει "επένδυσε σε εμένα, και εγώ μετά από 10 χρόνια θα έχω παράγει αρκετό πλούτο επενδύοντας τα λεφτά που μου δίνεις, ώστε να σου τα επιστρέψω πίσω όλα + τόκο (κέρδος)) Αν εσύ πιστεύεις ότι αυτή η υπόσχεση του ελληνικού κράτους είναι αληθινή, αν δηλαδή πιστεύεις ότι το ελληνικό κράτος όντως θα καταφέρει να παράγει αρκετό πλούτο στο μέλλον ώστε να σε αποπληρώσει, τότε αγοράζεις το ομόλογο του.

Το ίδιο πράγμα είναι και με τα νομίσματα: Από τη στιγμή που πλέον για τα νομίσματα δεν ισχύει ο κανόνας του χρυσού, το μοναδικό πράγμα που τα κρατάει είναι η "εμπιστοσύνη των αγορών", δηλαδή η εμπιστοσύνη όσων είναι κάτοχοι αυτών των νομισμάτων ότι το κράτος θα παράγει αρκετό πλούτο στο μέλλον.

Παλιότερα, μέσω του "κανόνα του χρυσού", τα νομίσματα αντιστοιχούσαν σε υπαρκτό-χειροπιαστό πλούτο (αποθέματα χρυσού).

Σήμερα, τα νομίσματα αποτελούν κατά βάση μια υπόσχεση μελλοντικής παραγωγής πλούτου. Αντιστοιχούν δηλαδή σε πλούτο ο οποίος υποτίθεται ότι θα παραχθεί στο μέλλον. Και επειδή όλα τα εμπορεύματα έχουν μια αξία που αντιστοιχεί σε κάποια ποσότητα χρυσού (όπως εύστοχα παρατηρεί και ο Μαρξ), θα είμαστε ΟΚ αν όντως παράγουμε στο μέλλον αρκετά εμπορεύματα/υπηρεσίες και τα πουλήσουμε στην αγορά, ώστε να καλύψουμε το χρυσό που τώρα μας λείπει. (Αυτό εξάλλου είναι και το νόημα της πίστωσης, έτσι δεν είναι; Δανείζεσαι στο παρόν, ώστε να δημιουργήσεις αρκετό πλούτο στο μέλλον, ώστε να ξεπληρώσεις τότε). 

Όμως, όπως όλες οι υποσχέσεις, έτσι κι αυτή μπορεί να παραβιαστεί. Το ότι το κράτος τυπώνει νόμισμα ή εκδίδει ομόλογα, δε σημαίνει ότι σώνει και καλά θα μπορέσει στο μέλλον να παράγει αρκετό πλούτο ώστε να τα ξεπληρώσει!

Τι γίνεται για παράδειγμα αν η παραγωγική βάση μιας χώρας ισοπεδωθεί επειδή οι κεφαλαιοκράτες προτιμούν να επενδύουν στην Ασία και όχι στη Δύση, επειδή εκεί έχουν μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους;

Για να το πω και πιο απλά, αν εγώ ως Γιάννης ζητήσω από κάποιο ένα δάνειο (πίστωση) 100 ευρώ, τότε λογικά θα καταφέρω άνετα να τον ξεχρεώσω (διότι θα μπορέσω σχετικά εύκολα να βγάλω 100 ευρώ+τόκο. Το ποσό αυτό είναι δηλαδή "εντός των παραγωγικών μου δυνατοτήτων" ).

Αντίθετα, αν δανειστώ 1.000.000 ευρώ από κάποιον, τότε σιγά μην τον ξεπληρώσω πλήρως! (διότι δεν έχω τρόπο να βγάλω 1.000.000 ευρώ+τόκους, το ποσό αυτό είναι υπερβολικά μεγάλο για τις δικές μου "παραγωγικές ικανότητες").  
Άρα, παρότι έχω βάλει την υπογραφή μου στο γραμμάτιο για 1.000.000 ευρώ + τόκους, η πραγματική αξία αυτού του γραμματίου είναι πολύ μικρότερη, έτσι δεν είναι; Και όταν έρθει η ώρα της πληρωμής, τότε αυτό θα αποδειχθεί.Μην εμπιστεύεστε και τόσο πολύ τι γράφουν πάνω τα διάφορα γραμμάτια, τραπεζικά βιβλιάρια, κτλ, διότι όλα αυτά βασίζονται σε υποσχέσεις που ίσως και να μην τηρηθούν (ρωτήστε και τους Κύπριους καταθέτες, ή όσους έχουν περάσει από ένα υπερπληθωρισμό ή μια υποτίμηση του νομίσματος)! 
Κάπως έτσι είναι και με τα ομόλογα, και κάπως έτσι είναι και για τα νομίσματα.
 
Δείτε εδώ τα παρακάτω δύο διαγράμματα για την περίπτωση της Αμερικής:

 

Στο πρώτο διάγραμμα, βλέπουμε ότι από τη δεκαετία του 1970 και μετά, η παραγωγική βάση των ΗΠΑ διαρκώς μειώνεται. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, λόγω της εισόδους της Κίνας στην παγκόσμια αγορά, οι ΗΠΑ έχουν καταπέσει σε πολύ χαμηλό σημείο.

Στο δεύτερο διάγραμμα, βλέπουμε ότι από τη δεκαετία του 1970 και μετά, όταν οι ΗΠΑ κατάργησαν τον "κανόνα του χρυσού" το 1971, όλα τα κράτη αρχίζουν να τυπώνουν ολοένα και περισσότερο νόμισμα. Ειδικά μετά το ξέσπασμα της κρίσης, τυπώνουν πλέον οργιαστικές ποσότητες.

Αυτό γίνεται διότι από τη στιγμή που δεν παράγουν αρκετό πλούτο, αναγκάζονται να ζητήσουν πίστωση - μην ξεχνάμε ότι και το νόμισμα είναι πλέον μια υπόσχεση μελλοντικής παραγωγής πλούτου. Όσο λιγοστεύει η "πραγματική" παραγωγή πλούτου στην "πραγματική οικονομία" (δηλαδή στην παραγωγή εμπορευμάτων και υπηρεσιών), τόσο περισσότερο η Δύση βασίζεται στην πίστωση (χρέος) ως υποκατάστατο.

Ως πότε όμως; Νομίζετε ότι η Κίνα και οι υπόλοιποι δεν τα ξέρουν αυτά τα νούμερα; Εδώ τα ξέρει ένας "τιποτένιος" όπως εγώ, δε θα τα ξέρουν αυτοί; Και βέβαια τα ξέρουν, και απλά προετοιμάζονται για την "επόμενη μέρα", επενδύοντας πλέον τα φρέσκα τους κέρδη από τις εξαγωγές σε κάτι άλλο, και όχι σε δολάρια: Αγοράζουν γη, πετρέλαια, λιμάνια, και βέβαια χρυσό:

 

Αν η Κίνα και οι υπόλοιποι απέρριπταν άμεσα το δολάριο ως μέσο πληρωμής, τότε δε θα έχανε μόνο η Αμερική, αλλά και η Κίνα (καθώς είχε στην κατοχή της πολλά δολάρια, αλλά λίγο χρυσό/γη/πετρέλαια, κτλ). Οπότε προτιμούν μια πιο μακροπρόθεσμη στρατηγική, ώστε όταν τελικά πουν ότι "δε θέλουμε πλέον να πληρωνόμαστε σε ένα νόμισμα που διαρκώς πληθωρίζεται", να έχουν καταφέρει να μαζέψουν πραγματικό πλούτο, και όχι χάρτινες υποσχέσεις μελλοντικής παραγωγής πλούτου των Αμερικάνων, υποσχέσεις που είναι προφανές ότι ΔΕΝ μπορούν να τηρηθούν.

Αξίζει να πούμε εδώ και κάτι ακόμα: Πλέον, αυτή η διαδικασία της συνεχούς πίστωσης έχει εισέλθει στο τελικό της στάδιο πριν τον υπερπληθωρισμό. Σε παλιότερες εποχές, η Αμερική χρησιμοποιούσε την πίστωση που έπαιρνε για να "κινήσει την αγορά", έστω και με "φούσκες" (για παράδειγμα, οι τράπεζες έδιναν στεγαστικά δάνεια ώστε να υπάρχουν δουλειές στο real estate και στον κατασκευαστικό τομέα, ή έδιναν καταναλωτικά δάνεια, κτλ).

Πλέον, τα δολάρια που τυπώνουν οι Αμερικάνοι με τη σέσουλα δεν επενδύονται "για να κινήσουν" την αγορά, αλλά απλά για να διασώσουν τις τράπεζες. Θυμάστε τη Lehman Brothers; Είδατε στις ειδήσεις τις Κυπριακές τράπεζες που χωρίς "πακέτα σωτηρίας" από την ΕΚΤ είναι έτοιμες για λουκέτο;  Στην ίδια ακριβώς κατάσταση είναι ΟΛΕΣ οι τράπεζες, σε όλη τη Δύση, καθώς όλες έχουν δώσει ένα σωρό "τοξικά" δάνεια, δηλαδή δάνεια που δε μπορούν να εξοφληθούν (και πώς να εξοφληθούν όταν η παραγωγή έχει μετακομίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην Ασία, με αποτέλεσμα οι δυτικοί εργάτες να είναι πλέον φτωχοί, αν όχι εντελώς περιττοί για το σύστημα;).

Πλέον λοιπόν η Αμερική απλά τυπώνει τρισεκατομμύρια δολάρια, και τα δίνει στις τράπεζες, ώστε να κλείσουν οι τρύπες των ισολογισμών τους. Αυτό προφανώς ΔΕΝ δημιουργεί νέο πλούτο, απλά καλύπτει τις ζημιές από τις κακές επενδύσεις που έκαναν οι τράπεζες.

Αυτό όμως σημαίνει ότι οι Αμερικάνοι ζητούν πίστωση (διότι τα δολάρια που τυπώνουν είναι μια μορφή πίστωσης), χωρίς όμως να παράγουν νέο πλούτο, ώστε κάποια στιγμή στο μέλλον να αποπληρώσουν τους πιστωτές τους!

Είναι δηλαδή προφανές ότι πλέον οι Αμερικάνοι έχουν αποφασίσει να τυπώσουν δολάρια μέχρι τέλους, ώστε να διασώσουν τις τράπεζες τους, θυσιάζοντας όμως το νόμισμα (μιας και είναι ξεκάθαρο ότι δε δίνουν καμία σοβαρή υπόσχεση για μελλοντική παραγωγή πλούτου, τουλάχιστον όχι στο βαθμό που απαιτείται).

Δεν είναι "τρέλα", ούτε "χαζομάρα", ούτε "συνωμοσία", είναι απλά αυτό που τους συμφέρει, διότι με τον υπερπληθωρισμό του νομίσματος μπορούν

• να καλύψουν όλες τις ζημιές των τραπεζιτών (τυπώνοντας όσο νόμισμα χρειάζονται), και παράλληλα
• να ρίξουν κατακόρυφα το μισθό των εργατών (διότι θα πληρώνονται σε ένα νόμισμα που θα αξίζει πολύ λίγο). Όταν ρίξουν το μισθό των εργατών "στα τάρταρα" μέσω του υπερπληθωρισμού, τότε οι καπιταλιστές θα ξαναρχίσουν να κάνουν επενδύσεις στην Αμερική, μιας και τότε θα έχουν μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους, άρα θα τους συμφέρει.

Οι εργάτες θα εκπλαγούν και θα φωνάζουν, όπως πχ φωνάζουν τώρα και οι καταθέτες στις τράπεζες της Κύπρου. Δυστυχώς όμως, θα βγει κάποιος αντίστοιχος "πρωθυπουργός της Φινλανδίας" και θα τους πει ότι "όποιος έχει λεφτά σε μορφή δολαρίων, ή πληρώνεται το μισθό του σε δολάρια, είναι επενδυτής, και η επένδυση του απέτυχε, διότι η Αμερικανική οικονομία πήγε στραβά". Και η τραγική ειρωνεία είναι πως...θα τους λέει την αλήθεια ("κατόπιν εορτής" βέβαια)!

Η περιορισμένη κατανόηση της πραγματικότητας πάντα μας κρατά πίσω

Σας φαίνεται απίστευτο; Κι όμως, το δολάριο έγινε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Αμερική είχε μόνη της πάνω από το 50% των παγκόσμιων εξαγωγών. Είχε δηλαδή τεράστιες δυνατότητες μελλοντικής παραγωγής πλούτου, και άρα όλοι δέχτηκαν το δολάριο, διότι ενέπνεε σιγουριά. Πλέον, η Αμερική έχει συσσωρευμένα ελλείμματα δεκαετιών, και όλοι της οι προϋπολογισμοί είναι ελλειμματικοί. Όχι απλά δεν δημιουργεί περίσσευμα πλούτου δηλαδή, ώστε να εξοφλήσει στο μέλλον τους πιστωτές της, αλλά ίσα-ίσα που βυθίζεται σε ολοένα και μεγαλύτερα χρέη, και απλά τυπώνει χρήμα για να μη χρεωκοπήσουν οι τράπεζες όπως η Lehman Brothers.

Δείτε επίσης και κάτι τελευταίο: Η Γερμανία ΔΕΝ τυπώνει ευρώ, αλλά προσπαθεί να καλύψει τις ζημιές των τραπεζών με "λιτότητα", με χαράτσια, με αρπαγή καταθέσεων και ξέρω και εγώ με τι άλλο. Μακροπρόθεσμα, αυτό φέρνει τη Γερμανία σε θέση ισχύος, διότι όταν ο κόσμος σταματήσει να δίνει πίστωση στις ΗΠΑ, τότε θα αναζητήσει ένα σχετικά σταθερό νόμισμα ως μέσο συναλλαγών. Και το ευρώ όχι μόνο δεν πληθωρίζεται ιδιαίτερα, αλλά παράλληλα τα συνδυαστικά αποθέματα χρυσού της ευρωζώνης είναι τα μεγαλύτερα του κόσμου (έτσι εξηγείται και γιατί η Γερμανία δεν αγοράζει άλλο χρυσό, και τον έχει αφήσει όλον για τη Ρωσία, την Κίνα, τη Σ. Αραβία, κτλ - διότι η Γερμανία έχει ήδη αρκετό χρυσό, και απλά προωθεί το ευρώ ως "αντι-δολάριο". Περισσότερα όμως για την ευρωζώνη...σε μελλοντικές αναρτήσεις, έτσι για να δώσω και εγώ μια υπόσχεση μελλοντικής παραγωγής πλούτου και να είμαι 100% μέσα στο κλίμα αυτής της ανάρτησης).

Επανέναρξη αναρτήσεων στο ciaoant1 - ένα πρώτο σχόλιο για Κύπρο

Το blog θα ξαναρχίσει σύντομα να λειτουργεί στους γνωστούς τυθμούς (ελπίζω).
Δεν είναι όμως δεδομένο ότι θα συνεχίσει να λειτουργεί, διότι ναι μεν συγκέντρωσα -με μεγάλο προσωπικό κόστος και θυσίες, και με τη βοήθεια μερικών ανθρώπων που τους ευχαριστώ- αρκετά χρήματα για να το ξαναξεκινήσω, αλλά όχι για να το διατηρήσω για πάντα.

Το να λοιπόν θα μπορέσω να συνεχίσω την προσπάθεια αυτή θα εξαρτηθεί από το εάν και κατά πόσο θα υπάρξει ενδιαφέρον και οικονομική στήριξη από όσους αναγνώστες μπορούν -και θέλουν- να στηρίξουν.

Προς το παρόν, ένα άρθρο για την κατάσταση στην Κύπρο (τα άρθρα θα αρχίσουν να ανανεώνονται σε κανονικούς ρυθμούς σε λίγες εβδομάδες αν όλα πάνε καλά):
---

Ανεξαρτήτως νομίσματος, ανεξαρτήτως Γερμανίας, ανεξαρτήτως Ρωσίας, και γενικώς ανεξαρτήτως από οτιδήποτε άλλο, στην Κύπρο θα σταματήσουν να εισρέουν όλα αυτά τα κεφάλαια από το εξωτερικό ("μαύρο χρήμα").

Αυτό θα οδηγήσει στο κλείσιμο ή την συρρίκνωση πάρα πολλών επιχειρήσεων που εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από αυτό το μαύρο χρήμα ==>Η Κύπρος θα βυθιστεί σε μεγάλη ύφεση. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το θεωρούμε δεδομένο, άσχετα με οποιονδήποτε άλλο παράγοντα.

Προσπερνώ τις χαζομάρες περί "διάλυσης της ευρωζώνης", κτλ (ακόμα και η έξοδος από το ευρώ για μία μεμονωμένη χώρα όπως η Κύπρος είναι πρακτικά αδύνατη, διότι απλούστατα δεν υπάρχει ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ πολιτική δύναμη που να μπορεί να το κάνει αυτό - και μη μου πείτε για το λαικό κίνημα στην Κύπρο, γιατί [ΔΥΣΤΥΧΩΣ] αυτοί πριν τους αρπάξουν τις καταθέσεις ούτε καν ασχολούνταν καλά-καλά), και λέω το εξής:

Αν η Γερμανία ήθελε, θα μπορούσε να τυπώσει μερικά δις ευρώ και να τελειώνει χωρίς πολλά-πολλά το όλο θέμα για τώρα (όπως κάνει πχ η FED στην Αμερική, η BOJ στην Ιαπωνία, κτλ).

Δεν θέλει όμως να το κάνει αυτό, θέλει να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα, κάνοντας μάλιστα και "επίδειξη ωμής δύναμης" (έβαλε χέρι στις τραπεζικές καταθέσεις). Με την κίνηση της αυτή, η Γερμανία έδωσε τη χαριστική βολή στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, οδηγώντας στο στη χρεωκοπία, βυθίζοντας έτσι την "Κυπριακή οικονομία" σε μια μεγάλη ύφεση.

Ποιος είναι ο στόχος αυτής της κίνησης; Μία προφανής απάντηση θα ήταν τα μελλοντικά ενεργειακά αποθέματα που θα αρχίσουν υποτίθεται να βγαίνουν σε λίγα χρόνια, και που τώρα θα υποθηκευτούν, προφανώς μάλιστα σε τιμή-χώμα.

Όσο για τη Ρωσία, έχει και αυτή ενδιαφέρον για τα ενεργειακά αποθέματα, όπως και για μια βάση στην Κύπρο, γιατί απ' ότι φαίνεται θα χάσει τη μοναδική βάση που έχει στη Μεσόγειο στη Συρία, και αν συμβεί αυτό θα έχει ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΚΗ από μια νέα βάση για να την αντικαταστήσει.

Όπως και να έχει, η Γερμανία εξακολουθεί να παίρνει πάνω από τη μισή της ενέργεια από τη Ρωσία - αυτοί οι δύο δηλαδή θα τα βρουν αργά ή γρήγορα, και θα την κάνουν τη μοιρασιά, μην ανησυχείτε. Η κίνηση της Γερμανίας να οδηγήσει την Κύπρο σε τραπεζικό κραχ-ύφεση απλά άνοιξε το δρόμο για τη ΛΕΗΛΑΣΙΑ της χώρας, και η Γερμανία με τη Ρωσία απλά "διαπραγματεύονται" για το ποιος θα πάρει τι.

Το όχι της κυβέρνησης της Κύπρου ήταν θετικό, παρότι βέβαια έγινε για να προστατέψει τα συμφέροντα της ντόπιας ολιγαρχίας (αυτά τα συμφέροντα προασπίζει άλλωστε αυτή η κυβέρνηση, εκτός και αν στ'αλήθεια είστε τόσο αφελείς ώστε να νομίζετε ότι αυτοί νοιάζονται για τον εργάτη). Έστω κι έτσι, το "όχι" αυτό μπορεί να δώσει κουράγιο τόσο στον εργάτη της Κύπρου, όσο και σε αυτόν άλλων χωρών, δείχοντας του ότι υπάρχει η δυνατότητα να πει και αυτός τα δικά του "όχι", αν και ακόμα είμαστε πολύ πίσω, και οι περισσότεροι απλά ανησυχούν για τις καταθέσεις τους, περιμένουν -μάταια- να "διαλυθεί η ευρωζώνη", και διάφορα άλλα τέτοια.

Όσο για την περίπτωση εξόδου της Κύπρου από την ευρωζώνη, ούτε αυτό είναι ρεαλιστικό σεάνριο, διότι η αστική τάξη της Κύπρου ΔΕΝ θέλει να βγει από το ευρώ και να γυρίσει στην [πληθωρισμένη] κυπριακή λίρα: Η ντόπια αστική τάξη είπε "όχι" στο σχέδιο για κατάσχεση καταθέσεων, διότι θα έχανε ένα μέρος και των δικών της καταθέσεων (άρα ΔΕΝ τη συνέφερε αυτό το μέτρο, οπότε είπε ένα "ηρωικό όχι").

Αντίθετα, η ντόπια αστική τάξη ΔΕ θέλει να φύγει από το ευρώ, διότι η κυπριακή λίρα θα πληθωριστεί, και άρα η ντόπια αυτή ολιγαρχία θα χάσει ακόμα μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων της λόγω του πληθωρισμού (αυτό παρεμπιπτόντως το ξέρουν και οι Γερμανοί/ΕΚΤ, και γι' αυτό και μπορούν να εκβιάζουν με τα γνωστά πλέον "τελεσίγραφα" που δίνουν. Επίσης,  αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα μέτρα που πρότειναν οι κυβερνώντες της Κύπρου ήταν αντί να λεηλατήσουν τις καταθέσεις, να λεηλατήσουν...τα ασφαλιστικά ταμεία των εργατών, μιας και αυτό το μέτρο το προτιμούσαν, διότι άφηνε ανέγγιχτα τα δικά τους λεφτά, αλλά και επηρέαζε λιγότερο την πορεία της Κυπριακής οικονομίας ως "πλυντήριο μαύρου χρήματος". Η Γερμανία όμως δε δέχτηκε αυτό το μέτρο, διότι όπως είπαμε σκοπός της είναι ακριβώς το να εξωθήσει την κυπριακή οικονομία σε τεράστια ύφεση και αναγκάσει την κυπριακή κυβέρνηση να δώσει "γη και ύδωρ" σε Γερμανία και Ρωσία. Μάλιστα, η Μέρκελ, σε μια δήλωση "για γέλια και για κλάμματα", βγήκε και είπε ότι τάχα δε θέλει να ρημάξει τα ασφαλιστικά ταμεία των εργατών...διότι δε θέλει να φανεί άδικη και να πλήξει τους "απλούς ανθρώπους"!).

Βέβαια, θα μου πείτε ότι τέλος πάντων, εκτός από την αστική τάξη και τους σχεδιασμούς της, υπάρχει και η εργατική τάξη. Και πράγματι έτσι είναι, μόνο που η εργατική τάξη είναι αδύναμη ακόμα (δυστυχώς). Άλλωστε, αν η εργατική τάξη ήταν δυνατή, δε θα έκαναν και τόσους "τσαμπουκάδες" οι "από πάνω"...

ΥΓ: Ως παράρτημα, βάζω ένα γενικότερο θέμα: 

Όπως είπαμε και πιο πάνω, η Γερμανία δεν τυπώνει χρήμα (νόμισμα), αν και αυτό θα ήταν πιο "εύκολο" - να τυπώσει δηλαδή μερικά ψωρό-δις ευρώ και να καλύψει έτσι τις ζημιές των τραπεζών. Άλλωστε, αυτό κάνουν ένα σωρό άλλοι, πχ οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, κτλ. Επίσης, η Κύπρος είναι μια σχετικά μικρή χώρα, και τα ευρώ που χρειάζεται είναι "σχετικά λίγα" αν τα συγκρίνουμε με τα ποσά που χρειάζονται τα μεγαλύτερα τραπεζικά συστήματα των μεγαλύτερων χωρών.

Γιατί λοιπόν η Γερμανία δεν τυπώνει ευρώ; Άλλωστε, "αυτό κάνουν όλοι", άσε που θα γλίτωνε και από ένα σωρό προβλήματα (πχ τώρα υπάρχει φόβος για bank run σε όλη την Ευρώπη, ο λαός στην Κύπρο είναι ανάστατος, η Κυπριακή αστική τάξη είναι ανάστατη, η Ρωσία είναι ανάστατη, κτλ, κτλ, κτλ).

Παρόλα αυτά, η Γερμανία δεν τυπώνει ευρώ. Είναι απλά χαζή και "κολλημένη"; Ή μήπως ξέρει κάτι που εσείς αγνοείτε; [Hint: Υπάρχει άραγε κάποια παρενέργεια από τη μαζική και συνεχιζόμενη εκτύπωση χρήματος (νομίσματος); Και αν ναι, ποια; :-) ]

Κάποιος μου είπε χθες, και σωστά, ότι έχω που μιλάω για τον υπερπληθωρισμό σχεδόν από τότε που ξεκίνησα να γράφω για την επερχόμενη κρίση (2006). Με ρώτησε λοιπόν "που είναι ρε φίλε αυτός ο υπερπληθωρισμός που μας λες;".

Καλή η ερώτηση, και για να την απαντήσω βάζω αυτό το διάγραμμα από τον υπερπληθωρισμό στη Γερμανία του Μεσοπολέμου:

Όπως βλέπουμε, χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια εκτύπωσης χρήματος μέχρι να φτάσουμε στο "τελικό σύμπτωμα" της όλης διαδικασίας, δηλαδή την ισοπέδωση της αξίας του νομίσματος. Μάλιστα, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, υπήρχαν και διάφοροι "παντογνώστες" αστοί οικονομολόγοι της εποχής που έλεγαν ότι πρέπει να εκτυπωθεί κι άλλο νόμισμα (όπως πχ κάνει ο γνωστός νομπελίστας Πωλ Κρούγκμαν σήμερα στις ΗΠΑ). Βέβαια, το ότι έτσι έγινε τότε στη Γερμανία, δε σημαίνει ότι έτσι θα συμβεί και τώρα. Ποιος ξέρει, ίσως να είμαι και εντελώς λάθος και να μη συμβεί κανένας υπερπληθωρισμός ούτε στο δολάριο, ούτε στο γιεν, ούτε σε κανένα άλλο από το νομίσματα που σήμερα τυπώνονται με τη σέσουλα. Παρόλα αυτά, είναι χρήσιμο να ξέρουμε ότι η διαδικασία που οδηγεί τελικά σε ένα μικρό ή μεγάλο υπερπληθωρισμό παίρνει αρκετό χρόνο, και γενικά οι περισσότεροι δεν την καταλαβαίνουν παρά μόνο όταν φτάσει στο τελικό της στάδιο (δηλαδή όταν καταποντιστεί η αξία του νομίσματος). Τέλος πάντων, αυτό είναι ένα θέμα που θα το δούμε καλύτερα σε μελλοντικές αναρτήσεις.