Επιστροφή (αλλά όχι στην κανονικότητα)

Καλησπέρα και πάλι,

Εδώ και λίγο καιρό επέστρεψα Ελλάδα, για προσωπικούς λόγους, και, τι σύμπτωση, η επιστροφή αυτή συνέπεσε με "ερωτήματα και βουβή ανησυχία" που "άφησε πίσω της η παρέμβαση της Fed", όπως το έθεσε στις 24/09 το capital.gr:

Ερωτήματα και "βουβή" ανησυχία άφησε πίσω της η παρέμβαση της Fed

Η "ρευστότητα" που παρείχε η Fed τέσσερις φορές μέσα σε πέντε ημέρες στην διατραπεζική αγορά, παρά το γεγονός ότι στην ίδια αγορά υπάρχει βεβαιωμένη πλεονάζουσα ρευστότητα της τάξης του 1,3 τρισ. δολ, έχει προκαλέσει μία "βουβή" ανησυχία καθώς το μοναδικό γεγονός – ανεξαρτήτως αιτίας – που μπορεί να την έχει καταστήσει αναγκαία είναι ότι η διατραπεζική "δεν εμπιστεύεται" πλέον κάποιους εταίρους της... 

Με άλλα λόγια κάποια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στις ΗΠΑ χρειάσθηκαν κεφάλαια για να κλείσουν τους ημερήσιους λογαριασμούς τους και οι άλλες τράπεζες δεν τους εμπιστευόταν να τους τα δώσουν παρά μόνο με απαγορευτικά υψηλά overnight επιτόκια της τάξης του 10%.

Ο κ. Πάουελ σκέπασε αυτό το ξαφνικό πρόβλημα με ένα μανδύα προσφοράς κεφαλαίων που ξεπέρασε τα 200 δισ. δολ μέσα σε λίγα 24ωρα. Και για να μην αφήσει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για το πως θα αντιδράσει σε περίπτωση επανάληψης του προβλήματος, ανακοίνωσε δημοπρασίες repos με διάρκεια 14 ημερών και "ανοικτή" καθημερινή παρέμβαση για όσο χρειασθεί μέχρι τις 10 Οκτώβρη. 

[..]

Το πρόβλημα όμως όπως επισημαίνεται από ορισμένους αναλυτές στα πρώτα διστακτικά σημειώματα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας μετά τις παρεμβάσεις, είναι το κατά πόσο αυτή η "συγκυριακή" ανάγκη που εμφανίσθηκε την περασμένη εβδομάδα στην μεγαλύτερη από πλευράς έκτασης και βάθους διατραπεζική αγορά κεφαλαίων του πλανήτη, ήταν πράγματι "συγκυριακή". 

Ή ήταν ένα από τα πρώτα συμπτώματα μία "καταιγίδας" που αρχίζει να εμφανίζεται στον ορίζοντα σαν αποτέλεσμα της επιδείνωσης στην διεθνή οικονομία με τις εμπορικές και γεωπολιτικές συγκρούσεις να αλληλοσυμπλέκονται με επεισόδια ενός επίσης "βωβού" συναλλαγματικού ανταρτοπόλεμου...

Δεν έχω σκοπό (ούτε τη δυνατότητα) να γράφω όπως πριν - και πλέον είναι φανερό ότι η αριστερά, στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως- δεν έχει καμία απάντηση , και θα περάσουν χρόνια μέχρι (ίσως) να υπάρξει κάτι σοβαρό.

Παρόλα αυτά, θα γράφω περιστασιακά, παραθέτοντας περισσότερο άρθρα και ειδήσεις που τα θεωρώ ενδιαφέροντα, με ελάχιστη όμως ανάλυση, και αυτό αν έχω χρόνο και αν χρειάζεται. Δεν μπορώ να προσφέρω τίποτα παραπάνω.

Οι βασικές θέσεις που έχουν καταγραφεί εδώ και χρόνια στο blog δεν έχουν αλλάξει - αν και πλέον δεν κάνω καμία χρονική πρόβλεψη, διότι...πάντα έξω πέφτω σε αυτές.

Τι έχει αρχίσει λοιπόν να συμβαίνει εδώ και λίγο καιρό;

Είναι απλό: Τα λεφτά που τυπώθηκαν πριν μερικά χρόνια, για να καλύψουν τα χρέη έχουν πλέον εξαντληθεί. Και όχι μόνο έχουν εξαντληθεί, αλλά έχουν δημιουργήσει ένα ακόμα μεγαλύτερο χρέος που δεν μπορεί να καλυφθεί για τις ΗΠΑ:

 

Ενδεικτικό της ένδειας που επικρατεί είναι ότι πολλά άρθρα που ξεκινούν σιγά-σιγά να ασχολούνται με το θέμα, είναι ότι οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν την κρίση που έρχεται ως μια "νέα κρίση". Δεν υπάρχει δηλαδή καμία σύνδεση με το παρελθόν, αν και στην πραγματικότητα το πρόβλημα του χρέους που δεν μπορεί να αποπληρωθεί δεν λύθηκε ποτέ. Όταν μπορείς να εκτυπώνεις δολάρια χωρίς όριο, μπορείς βέβαια να καλύψεις οποιοδήποτε χρέος, και να συνεχίσεις να έχεις ολοένα και περισσότερα ελλείμματα, τα οποία μετά καλύπτεις με νέα εκτύπωση δολαρίων, κοκ (φαύλος κύκλος).

Οι ΗΠΑ είναι φανερό ότι ακολουθούν αυτή τη στρατηγική, και θα συνεχίσουν να την ακολουθούν, μέχρι απλά οι υπόλοιποι να σταματήσουν να αποδέχονται το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα, μιας και δεν έχει νόημα να αποταμιεύουν τα αποθεματικά τους σε ένα νόμισμα που διαρκώς πληθωρίζεται, χωρίς κανένα ορατό τέλος.

Τα τρις που τυπώθηκαν πριν κάποια χρόνια τελείωσαν, και τα χρέη ακόμα τρέχουν - οπότε πάμε για ένα νέο γύρο εκτύπωσης:

The world's debt rose by $3 trillion in the first quarter of 2019 — an almost unprecedented borrowing binge that brought total global debt to $246.5 trillion.

US Gross National Debt Jumps by $1.2 Trillion in Fiscal 2019, to $22.7 Trillion, Hits 106.5% of GDP

The Fed announces plans to purchase $60 billion in Treasurys per month to better control its most important tool

Fed's balance sheet could end up higher than $4 trillion: projections

Κάτι άλλο, που ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό, είναι ότι οι κρίσεις δεν είναι γραμμικές - πολλοί φαντάζονται ότι "για κάποιο λόγο" ξεσπάει μια κρίση, τα πράγματα χειροτερεύουν και μετά όσοι επιβιώσουν μπορούν τελικά να ελπίζουν στην "ανάκαμψη". Πχ πολλοί νομίζουν ότι στο Κραχ του 1929, τα πράγματα διαρκώς χειροτέρευαν, μέχρι και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, και μετά ήρθε η ανάπτυξη για όσους επιβίωσαν.

Ωστόσο, δεν είναι ακριβώς έτσι:

Οπως αναφέρεται στο άρθρο του αμερικανικού πρακτορείου, «πολλοί οικονομολόγοι όταν αναφέρονται στη Μεγάλη Υφεση εννοούν την περίοδο μεταξύ 1929 και 1941. Από την άλλη, η Υφεση ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1929 και διήρκησε έως τον Μάρτιο του 1933. Σύμφωνα με το NBER, το οποίο χρησιμοποιεί τον όρο recession (ύφεση) αντί για depression (τεράστια ύφεση, κραχ), χρονολογεί για την αμερικανική οικονομία, δύο περιόδους ύφεσης (recession) κατά το προαναφερθέν χρονικό διάστημα. Η πρώτη μεταξύ του Αυγούστου 1929 και του Μαρτίου 1933 και η δεύτερη από τον Μάιο του 1937 έως και τον Ιούνιο του 1938».

 Από ένα τυχαίο site που βρήκα μετά από ένα πρόχειρο search:

TIMELINES OF THE GREAT DEPRESSION:

1933

• The free fall of the GNP is significantly slowed; it dips only 2.1 percent this year. Unemployment rises slightly, to 24.9 percent.

1934

• The economy turns around: GNP rises 7.7 percent, and unemployment falls to 21.7 percent. A long road to recovery begins.

1935

• Economic recovery continues: the GNP grows another 8.1 percent, and unemployment falls to 20.1 percent.

1936

• Economic recovery continues: GNP grows a record 14.1 percent; unemployment falls to 16.9 percent.

1937

• Roosevelt seeks to enlarge and therefore liberalize the Supreme Court. This attempt not only fails, but outrages the public.
• Economists attribute economic growth so far to heavy government spending that is somewhat deficit. Roosevelt, however, fears an unbalanced budget and cuts spending for 1937. That summer, the nation plunges into another recession. Despite this, the yearly GNP rises 5.0 percent, and unemployment falls to 14.3 percent.

1938

• No major New Deal legislation is passed after this date, due to Roosevelt's weakened political power.

• The year-long recession makes itself felt: the GNP falls 4.5 percent, and unemployment rises to 19.0 percent.

1939

• The United States will begin emerging from the Depression as it borrows and spends $1 billion to build its armed forces. From 1939 to 1941, when the Japanese attack Pearl Harbor, U.S. manufacturing will have shot up a phenomenal 50 percent!

• The Depression is ending worldwide as nations prepare for the coming hostilities.
  Roosevelt began relatively modest deficit spending that arrested the slide of the economy and resulted in some astonishing growth numbers. (Roosevelt's average growth of 5.2 percent during the Great Depression is even higher than Reagan's 3.7 percent growth during his so-called 'Seven Fat Years!') When 1936 saw a phenomenal record of 14 percent growth, Roosevelt eased back on the deficit spending, worried about balancing the budget. But this only caused the economy to slip back into a recession in 1938.

• World War II starts with Hitler's invasion of Poland.

 Όσο υπεραπλουστευμένα και αν είναι όλα αυτά, δείχνουν τουλάχιστον ότι η κρίση δεν είναι εντελώς γραμμική, αλλά έχει στάδια. Στην εποχή, που τα κράτη έχουν τη δυνατότητα να τυπώνουν νόμισμα χωρίς όριο, οποιαδήποτε κρίση μπορεί αν αντιμετωπιστεί με αυτή τη μέθοδο, μέχρι να τελειώσουν και τα φρέσκα δολάρια που τυπώθηκαν, και μετά να ξαναρχίσουν να τυπώνουν κι άλλα - μέχρι όπως είπαμε αυτό να σταματήσει, διότι ο κόσμος δε θα θέλει πλέον να πληρώνεται ή/και να αποταμιεύει τον πλούτο του σε ένα τέτοιο νόμισμα.

Russian Oil Giant Rosneft Asks Traders to Pay in Euros for Crude

Russia says exploring settlement in euros, roubles for energy exports

China’s Gold-Buying Spree Tops 100 Tons During Trade War

Russia's Total Gold Reserves Top $100 Billion As Central Bank Adds Another 600K Ounces In June

Europe's central banks ditch 20-year-old gold sales agreement (ίσως να γράψω κάτι παραπάνω επ' αυτού κάποια στιγμή αν βρω χρόνο)

"'Shares, bonds and other securities: there is a risk to everything [..] If the whole system collapses, the gold stock provides a collateral to start over. Gold gives confidence in the power of the central bank's balance sheet'." - Dutch National Bank

What comes after Bretton Woods II? - The Economist

Spoiler:

“THERE IS NO longer any need for the United States to compete with one hand tied behind her back,” Richard Nixon, then America’s president, told his countrymen in August 1971. With that speech, he heralded the end of the post-war economic order, suspending the convertibility of the dollar into gold and putting up tariffs on imports. The survival of today’s order, which emerged from the chaos that followed, now also looks in doubt. In other circumstances, its demise might not have been mourned. But with each passing August day, the prospects for a happy shift from one global monetary regime to another look ever grimmer.
[…]
Such things happen. The first great age of globalisation, which began in the late 19th century, was built atop the gold standard. Governments fixed the value of their currencies to gold, sacrificing some control over the domestic economy. This trade-off became untenable during the Great Depression, when governments reneged on their monetary commitments. As one after another devalued, angry trading partners put up tariffs, and the world retreated into rival currency blocs. In 1944 Allied nations had another go at crafting a monetary order at a conference in Bretton Woods, New Hampshire. Participating countries fixed their currencies to the dollar (with some room for adjustment). The buck, in turn, was pegged to gold. The truce survived a mere quarter-century. As America’s trade balance sagged and inflation rose in the 1960s and 1970s, faith in the dollar’s peg to gold waned. Drastic fiscal and monetary belt-tightening might have restored its credibility abroad, but at great cost at home. Forced to choose between the domestic interest and the survival of the global monetary system, Nixon abandoned America’s Bretton Woods commitments.
[…]
The regime never looked particularly sustainable. America could not borrow from abroad for ever, and persistent current-account deficits ate away at its export industries. In the 2000s some economists worried that investors might lose faith in the greenback, precipitating a collapse in the dollar and a global crisis. Fewer observers predicted that America might tire of its role in the system, or that damage done to American communities by deindustrialisation might make politicians across the spectrum sceptical of the gains from globalisation.
[…]
But the experience of the 1930s may prove a more apt guide. In the absence of a co-ordinated adjustment to exchange rates and a peaceful end to trade hostilities, the world could stumble into a cycle of competitive devaluations and tariff rises. As trading relationships unravel, countries may organise themselves into rival economic blocs. It is hard to imagine the world repeating such an ugly era of history. But not as hard as it used to be.

Ένα άλλο ζήτημα που εμφανίζεται, και διαπιστώνω έκπληξη στα μάτια πολλών ανθρώπων όταν τους το λέω αυτό, είναι η πολιτική του "μη-πολέμου" του Τράμπ.

Ο Τράμπ προεκλογικά είχε υποσχεθεί να σταματήσει τους "ατελείωτους πολέμους" - και πολλοί στην Αμερική συμφωνούν με αυτό. Ο Τράμπ είναι ένας "business man"που προτιμά να ρημάζει με εμπορικές συμφωνίες, και όχι με βομβαρδισμούς. Επίσης, το σύνθημα του "let's make America great again" χρήζει κανονικά ένα ξεχωριστό ποστ, αλλά ας επικεντρωθούμε στο ότι ο Τραμπ πιέζει για εργαστάσια στην Αμερική, εξ ου και οι εμπορικός πόλεμος με τους ανταγωνιστές της Αμερικής.

Στις ΗΠΑ πάντα υπήρχε το ρεύμα του λεγόμενου "isolationism", που θέλει τους Αμερικάνους να μην ασχολούνται με τις υποθέσεις των άλλων κρατών.

Στην εποχή βέβαια της Rax Americana, με τους Αμερικάνους να έχουν γίνει μια "παγκόσμια αυτοκρατορία", το ρεύμα του απομονωτισμού είχε ατονήσει.

Αλλά τώρα, με την ισχύ τους να έχει εξασθενήσει σε όλα τα επίπεδα εκτός του στρατιωτικού (αν και οι αντίπαλοι ανεβαίνουν και εκεί - άσε που χωρίς λεφτά, δε θα μπορούν για πολύ ακόμα να συντηρούν όλο αυτό το στρατό), o απομονωτισμός επανέρχεται.

Τέλος πάντων, σε επόμενο ποστ θα δούμε περισσότερα για τον απομονωτισμό του Τραμπ - που όταν έγινε η επίθεση στα διυλιστήρια της Σαουδικής Αραβίας, και πολλοί στις ΗΠΑ πίεζαν για επίθεση στο Ιράν, ο Τραμπ είπε όχι. Και ναι μεν έστειλε στρατό στη Σαουδική Αραβία, και δεν σταμάτησε τις εκστρατείες σε Αφγανιστάν, κτλ (διότι αλλιώς δε μπορούν να ελέγξουν τα πετρέλαια, και αν δεν ελέγξουν τα πετρέλαια, το πετροδολάριο πάει περίπατο, όπως έχουμε αναλύσει εδώ και χρόνια), αλλά τώρα αποσύρθηκε από τη Συρία, διότι "Μετά από τρία χρόνια, ήρθε η ώρα να απαλλαχτούμε από αυτούς τους γελοίους, ατελείωτους πολέμους, που έχουν και φυλετικά χαρακτηριστικά, και να φέρουμε τους στρατιώτες μας πίσω στο σπίτι. Θα πολεμάμε εκεί που βρίσκεται το συμφέρον και το κέρδος και θα πολεμάμε μόνο για τη νίκη".

Κάτι ενδιαφέρον, και δείγμα της πολιτικής κατάστασης στις ΗΠΑ: Λίγο μετά την απόφαση του Τραμπ να μην πάει σε πόλεμο με το Ιράν, βγήκε ένα (ακόμα) σκάνδαλο εναντίον του, με το ερώτημα της παραπομπής. Όσο αληθινό ή ψεύτικο να είναι το συγκεκριμένο σκάνδαλο (άλλωστε, ο Τραμπ έχει ως μέρος της εικόνας του το να "κάνει ότι γουστάρει", και άρα θα υπάρχουν πολλά σκάνδαλα εναντίον του), το timing δε θεωρώ ότι είναι τυχαίο. Εικασίες θα μου πείτε, και θα έχετε δίκιο, αλλά πάντως η σύμπτωση είναι μεγάλη - μια βδομάδα περίπου μετά το όχι του Τραμπ, βγήκε το σκάνδαλο εναντίον του - από τα πολλά που θα έχουν στο συρτάρι εναντίον του οι "κλασσικοί" Αμερικάνοι καπιταλιστές, που κυβερνούσαν εδώ και χρόνια, και βομβάρδιζαν αδιακρίτως όποιον δε συμμορφωνόταν.

Μια τελευταία είδηση, από την Ευρώπη, σε ένα ενεργειακό ζήτημα, τον αγωγό Nord Stream 2 που συνδέει Ρωσία με Γερμανία. Η είδηση είναι φρέσκια (χθεσίνη), και έρχεται σε απάντηση έντονων πιέσεων από την Αμερική να μην περάσει αυτός ο αγωγός, που όμως προχωράει κανονικά, δείχνοντας τη γενικότερη κατεύθυνση που έχει πάρει η Γερμανία:

It is unrealistic to stop Nord Stream 2, German minister says

Θα δούμε περισσότερα και για αυτό το ζήτημα στο μέλλον, όταν βρω χρόνο.