Για τις πολεμικές αποζημιώσεις της Γερμανίας, την αριστερά και το Γλέζο

"Σε κάθε Επανάσταση δίπλα στους αληθινούς εκπροσώπους της προωθούνται και  άνθρωποι διαφορετικής κοψιάς. Μερικοί απ' αυτούς είναι οι επιζώντες  προηγούμενων επαναστάσεων που έμειναν πιστοί σ' αυτές, χωρίς κατανόηση  του τωρινού κινήματος, μα διατηρώντας ακόμα μεγάλη επιρροή στο λαό χάρη  στη γνωστή τους τιμιότητα και το γνωστό τους θάρρος ή απλώς και μόνο χάρη στη δύναμη της παράδοσης. Άλλοι πάλι είναι απλοί φωνακλάδες που  επαναλαβαίνοντας χρόνια συνέχεια τις ίδιες στερεότυπες απαγγελίες  ενάντια στην κυβέρνηση της ημέρας, απόχτησαν τη φήμη καθαρόαιμων  επαναστατών. Ύστερα απ' τις 18 του Μάρτη εμφανίστηκαν επίσης τέτοιου  είδους άνθρωποι και σ' ορισμένες περιπτώσεις έπαιξαν μάλιστα σημαντικό  ρόλο. Όσο περνούσε από το χέρι τους εμπόδιζαν την πραγματική δράση της  εργατικής τάξης, ακριβώς όπως άνθρωποι αυτού του είδους εμπόδισαν την  πλήρη ανάπτυξη κάθε προηγούμενης επανάστασης. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν ένα αναπόφευκτο κακό. Με τον καιρό τους ξεφορτώνεται κανείς,  μα ίσα ίσα καιρός δε δόθηκε στην Κομμούνα."
- Κ. Μαρξ

Διαβάσαμε ένα πολύ καλό άρθρο για το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων και τη στάση της αριστεράς απέναντι στο θέμα (όπου και εγώ είχα λάθος άποψη, έστω και αν δεν κατρακύλησα στο σημερινό "βούρκο"). Μερικές δικές μας παρατηρήσεις για το θέμα:

Καμιά φορά, η κομμουνιστική αριστερά στην Ελλάδα θυμάται σήμερα το παράδειγμα των Μπολσεβίκων, που μετά την επανάσταση (α) αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τα προηγούμενα δάνεια, κηρύσσοντας στάση πληρωμών και (β) διέγραψαν και τα δάνεια που είχα δώσει η Ρωσία σε άλλες χώρες, ανάμεσα τους και η Ελλάδα. Δηλαδή όχι απλά δεν αναγνώρισαν τα δάνεια που είχε πάρει το το καθεστώς του Τσάρου, αλλά διέγραψαν και τα δάνεια που είχε δώσει ο Τσάρος προς άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα.

Γενικά, ο ιμπεριαλισμός είναι ένα σύστημα που εξωθεί το ένα κράτος ενάντια στο άλλο. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια βλέπουμε σήμερα της Γερμανία να κυριαρχεί στα πιο αδύναμα κράτη της ευρωζώνης. Η απάντηση της αριστεράς στην Ελλάδα είναι...να ανταποδώσει τα εθνικιστικά πυρά, θυμούμενη τις πολεμικές αποζημιώσεις, σε μια εφαρμογή του δόγματος της αμοιβαίας καταστροφής. Δηλαδή η αριστερά λέει "αφού μας πιέζεται με τα χρέη, θα σας πιέσουμε και εμείς" [*].

Για συγκρίνετε το αυτό με την άποψη των Μπολσεβίκων, που είπαν για το θέμα των χρεών ότι "διαγράφουμε όλα τα δάνεια, και αυτά που πήρε ο Τσάρος, αλλά και αυτά που έδωσε ο Τσάρος σε άλλους".

Δηλαδή οι Μπολσεβίκοι είχαν μια προσέγγιση που προσπα΄θησε να δώσει τέλος στο δόγμα της αμοιβαίας καταστροφής, με το ένα κράτος να πυροβολεί το άλλο, διότι αυτή η τακτική οδηγούσε σε αναζωπύρωση του εθνικισμού, και σε οικονομική εξαθλίωση των εργατών (διότι εφόσον ο ένας αναγνώριζε τα χρέη του άλλου, και απαιτούσε να τα πληρωθεί, τα κράτη ρήμαζαν τους εργάτες προκειμένου να βρουν τα λεφτά για να πληρώσουν αυτά τα χρέη. Να λοιπόν γιατί η προσέγγιση των Μπολσεβίκων ήταν ανώτερη και όντως έδινε λύση στους εργάτες όλων των χωρών, διότι έδινε τέλος στα χρέη, και ανάγκαζε την άρχουσα τάξη του κάθε κράτους να πληρώσει αυτή για τα σπασμένα της, αντί να βάζει τον εργάτη του ενός κράτους να ζητά λεφτά από τον εργάτη του άλλου).

Η αριστερά θα έπρεπε να μιλήσει για την ανάγκη διαγραφής όλων των χρεών, ώστε να χτυπηθεί η "αριστοκρατία του χρήματος", ντόπια και ξένη, που βγάζει ένα σωρό λεφτά από τα δάνεια και τα επιτόκια, που πλέον έχουν πάρει ξεκάθαρα τη μορφή "φαύλου κύκλου": Κάθε δάνειο χρησιμοποιείται για να ξεπληρώσει σχεδόν αποκλειστικά τα παλιότερα δάνεια συν τους τόκους, και γι' αυτό και συνεχώς το χρέος αυξάνεται (λόγω των ολοένα και περισσότερων τόκων).

"...Αντίθετα η ομάδα της αστικής τάξης που κυβερνούσε και νομοθετούσε με τα κοινοβούλια, είχε άμεσο συμφέρον στη καταχρέωση του κράτους , είχε άμεσο συμφέρον στη καταχρέωση του κράτους. Το κρατικό έλλειμμα, αυτό ήταν ίσα - ίσα το καθαυτό αντικείμενο της κερδοσκοπίας της και η κύρια πηγή του πλουτισμού της. Κάθε χρόνο κι από ένα νέο έλλειμμα. Ύστερα από κάθε τέσσερα - πέντε χρόνια κι από ένα νέο δάνειο. Και κάθε νέο δάνειο πρόσφερε στη χρηματιστική αριστοκρατία μία καινούργια ευκαιρία να κατακλέβει το κράτος, που κρατιόταν τεχνικά στο χείλος της χρεωκοπίας - και που ήταν υποχρεωμένο να διαπραγματεύεται με τους τραπεζίτες κάτω από τους ποιο δυσμενείς όρους. Κάθε νέο δάνειο της πρόσφερε μιαν ακόμη ευκαιρία να καταληστεύει με χρηματιστηριακές εταιρίες το κοινό που τοποθετούσε τα κεφάλαια του σε κρατικά ομόλογα και που μυστικά τους ήταν μπασμένες η κυβέρνηση και η πλειοψηφία της Βουλής."
- Κ. Μαρξ, Οι ταξικοί αγώνες στην Γαλλία 1848-1850

Αντί όμως η αριστερά να μιλάει για τη διαγραφή του χρέους, που είναι βασικό αίτημα, τώρα τελευταία το έχει παρατήσει εντελώς αυτό το "άθλημα", και ασχολείται πλέον...με το πως θα βοηθήσει το κράτος της Ελλάδας να ζητήσει και αυτό πληρωμή χρέους από το κράτος της Γερμανίας!

“Όποια κυβέρνηση θέσει θέμα γερμανικών οφειλών, θα έχει όλο το λαό μαζί της”… “Περιμένουμε από την κυβέρνηση να κάνει το βήμα. Να καλέσει την γερμανική κυβέρνηση και να πει ελάτε να συζητήσουμε”.
- Μανώλης Γλέζος

Ο Γλέζος είναι εντελώς λάθος. Ξέρω ότι για πολλούς ο Γλέζος είναι "υπεράνω κριτικής", αλλά όπως έλεγε και ο Μαρξ στο αρχικό απόσπασμα που παρέθεσα πάνω-πάνω, μερικές φορές οι εκπρόσωποι παλαιότερων επαναστάσεων δεν κατανοούν πλήρως τις νέες συνθήκες. Δεν το κάνει με κακή πρόθεση, και η κριτική είναι "δύσκολη", διότι ο Γλέζος έχει προσφέρει πολλά και χαίρει μεγάλου σεβασμού (θυμηθείτε πχ το αναντίρρητο θάρρος και κουράγιο του να πηγαίνει σε πορείες και να ψεκάζεται από τα ΜΑΤ). Αλλά δεν μπορεί να αναλάβει καθοδηγητικό ρόλο, διότι αυτά που λέει είναι πίσω από τη συγκυρία. Είναι κάπως σαν κάτι γερασμένους ποδοσφαιριστές, που έχουν ταλέντο και διάθεση να παίξουν, αλλά πλέον δε μπορούν, και ο προπονητής θέλει να τους βάλει στον πάγκο. Όταν όμως το κάνει αυτό, υπάρχει πρόβλημα, διότι οι παίχτες αυτοί καμιά φορά δε θέλουν να παραδεχτούν ότι έχουν γεράσει και θέλουν να παίζουν βασικοί, παρότι πλέον δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν όπως παλιά. [Βέβαια, εδώ υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα, ότι λείπουν σήμερα από την ομάδα οι νέοι παίκτες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν άξιους διαδόχους των παλιών, και να παίξουν αυτοί βασικοί, με αποτέλεσμα ο κόσμος να προσκολλάται ακόμα περισσότερο στους παλιούς].

Για να λέμε με τα πράγματα με το όνομα τους, οι ναζί διέπραξαν φρικαλέες καταστροφές. Έστω λοιπόν ότι η Ελλάδα πάει σε ένα διεθνές δικαστήριο, και κερδίζει μια αποζημίωση. Τι ακριβώς θα γίνει τότε; Η Γερμανία θα αρπάξει λεφτά από τους εργάτες (εκτός και αν νομίζετε ότι θα τα πληρώσουν οι τραπεζίτες), θα τα δώσει στην Ελλάδα, και μετά η Ελλάδα θα χρησιμοποιήσει αυτά τα λεφτά για να ξεπληρώσει τους πιστωτές της, που μάλιστα τώρα θα είναι πιο αγριεμένοι, και παράλληλα θα είναι και πολύ πιο κατοχυρωμένοι νομικά, διότι "αφού η Ελλάδα αναγνωρίζει τα χρέη της ναζιστικής Γερμανίας προς αυτή, τότε οφείλει να αναγνωρίσει και τα σημερινά χρέη της προς τη Γερμανία (αλλά και όλους τους υπόλοιπους)". Δε φαντάζομαι να έχετε αυταπάτες ότι η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει τα παλιά αυτά χρέη, αλλά παράλληλα να μπορέσει να κηρύξει και στάση πληρωμών στα δικά της χρέη προς άλλους: Εδώ κολλάει η γνωστή ρήση "θέλεις και την πίτα ολάκερη και το σκύλο χορτάτο". Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται. Τα χρέη ή θα αναγνωριστούν και θα πρέπει να πληρωθούν, ή όχι. Δε γίνεται να αναγνωρίζουμε τα χρέη ενός κράτους Α προς το ένα κράτος Β, αλλά να μην αναγνωρίζουμε τα χρέη του κράτους Β προς το το κράτος Α.

Ποια είναι λοιπόν η πραγματική λύση που θα βελτιώσει τη θέση των εργατών; Το να ζητά ο ένας αποζημιώσεις και χρέη από τον άλλον, όταν μάλιστα αυτά τα λεφτά καταλήγουν σε άλλες τσέπες (των χρηματιστών), ή μήπως το να ακυρώσουν όλα τα χρέη, ζητώντας στάση πληρωμών;

Η πρώτη λύση οδηγεί σε μια ευθεία σύγκρουση του ενός κράτους με το άλλο, και οι εργάτες απλά θα χρησιμοποιηθούν ως "αναλώσιμα στρατιωτάκια" που θα κληθούν να πληρώσουν το λογαριασμό για όλα αυτά τα δάνεια.

Η δεύτερη λύση απαλλάσσει τους εργάτες από τα οικονομικά αυτά βάρη, στέλνοντας το λογαριασμό σε αυτούς που τους ανήκει, δηλαδή στην άρχουσα τάξη. Και παράλληλα, αντί να στρέφει τον έναν εργάτη εναντίον του άλλου, τους βάζει να εργασθούν από κοινού προς την κατεύθυνση αυτή, αντί να σκοτώνονται μεταξύ τους.

Δεν είναι τυχαίο που τόσα χρόνια το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων είναι "ατονήσει", ενώ τώρα το ανακινεί η ίδια η άρχουσα τάξη (που το είχε "θάψει"), προκειμένου να πετύχει αυτό ακριβώς το πράγμα:

Να στρέψει την οργή του εργάτη...προς τους "κακούς Γερμανούς", ώστε να γλιτώσει η ντόπια ολιγαρχία. Ναι, η Γερμανία έχει μεγάλες ευθύνες, διότι ως μεγάλος ιμπεριαλιστής ρημάζει αυτή τη στιγμή όλους τους λαούς της ευρωζώνης. Αλλά όχι ότι φταίει μόνο αυτή, την ίδια ώρα που "κυκλοφορούν ανάμεσα μας" αφορολόγητοι εφοπλιστές, παπάδες, μεγαλοεργολάβοι, τραπεζίτες, επιχειρηματίες, κτλ, κτλ, κτλ.

---

[*] Παρόμοια είναι η λογική του "προστατευτισμού", με την άρχουσα τάξη κάθε χώρας να ωθεί τον εργάτη να αγοράζει μόνο ντόπια προϊόντα, ώστε να "στηριχθεί η εθνική οικονομία".

Την ίδια ακριβώς συμπεριφορά είχαν εμφανίσει άλλωστε τα κράτη και κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κραχ του 1929: Λόγω του ότι τα κράτη βρίσκονται εκ φύσεως σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, το ένα αρχίζει να πλήττει τις εξαγωγές του άλλου, επιβάλλοντας δασμούς στις εισαγωγές που κάνει από το άλλο.

Η φύση του προστατευτισμού δηλαδή ΔΕΝ είναι "δημιουργική". Αντίθετα, είναι μια "αμοιβαία καταστροφή", με το κράτος Α να χτυπά τις εξαγωγές του κράτους Β, κάτι που οδηγεί το κράτος Β να χτυπήσει και αυτό τις εξαγωγές του κράτους Α, κτλ (αλυσιδωτή αντίδραση).

Ο λόγος που ωθεί τα κράτη να εφαρμόσουν προστατευτισμό είναι διότι θέλουν το καθένα να βοηθήσει την εγχώρια παραγωγή του. Όμως, αυτό που ουσιαστικά κάνουν δεν είναι να βοηθούν την εγχώρια παραγωγή, αλλά να πλήττουν το ένα την παραγωγή του άλλου. Τελικό αποτέλεσμα είναι η κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου, όπως είχε άλλωστε συμβεί και στην αντίστοιχη κρίση του 1929. Πολλοί ιστορικοί μάλιστα θεωρούν την κατάρρευση αυτή, που προφανώς όξυνε την κρίση, ως μία βασική αιτία για το ξέσπασμα τελικά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου:

- Από ιδεολογικής άποψης, ο προστατευτισμός είχε οδηγήσει σε άνοδο τον εθνικισμό (πχ ο Αμερικάνος αγόραζε Αμερικανικά προϊόντα, ο Άγγλος αγγλικά, ο Γερμανός γερμανικά, κοκ, με αποτέλεσμα να γκρεμίζονται οι "γέφυρες επικοινωνίας" ανάμεσα στα κράτη και τους λαούς τους. Τη θέση αυτών των "γεφυρών" πήρε ο "απομονωτισμός", δηλαδή το δόγμα του "ο καθένας μόνος του", ή, για να το πούμε και πιο απλά, επικράτησε "ο νόμος της ζούγκλας", με το ένα κράτος ολοένα και πιο λυσσασμένα να στρέφεται εναντίον του άλλου, "και όποιος αντέξει").

- Από οικονομικής άποψης, ο προστατευτισμός έφερε όπως είπαμε ακόμα μεγαλύτερη κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου. Ο κάθε εργάτης τάχθηκε ουσιαστικά με την εγχώρια άρχουσα τάξη του κράτους στο οποίο βρισκόταν, χτυπώντας τους εργάτες του άλλου κράτους. Αντί δηλαδή οι εργάτες να χτυπήσουν τους εκμεταλλευτές τους, τους άφησαν ο ένας να χτυπήσει τον άλλο, με αποτέλεσμα τα λουκέτα να γίνουν ακόμα περισσότερα, και οι εργάτες να υποφέρουν πιο πολύ. Βέβαια, σε ορισμένους τομείς της οικονομίας η επιστροφή στον προστατευτισμό δημιούργησε ή κράτησε θέσεις εργασίας σε ένα κράτος, αλλά παράλληλα του στέρησε άλλες θέσεις εργασίας, σε άλλους κλάδους, λόγω των "πυρών" που δεχόταν το κράτος αυτό από τα υπόλοιπα κράτη μέσω των δασμών. Άσε που οι δασμοί ακρίβυναν τις τιμές των προϊόντων, με τελικό αποτέλεσμα να πέσει κι άλλο η κατανάλωση τους, και έτσι να γιγαντωθεί ακόμα περισσότερο η ύφεση.

Έχουμε δει αρκετές φορές στο παρελθόν το ζήτημα της επιστροφής στον προστατευτισμό - το πιο πρόσφατο άρθρο μας εδώ. Απ' ότι φαίνεται, τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς, υπάρχει ξανά η τάση αυτή, καθώς η αριστερά δεν είναι έτοιμη να χαράξει μια στρατηγική για επανάσταση εναντίον του καπιταλισμού με αφετηρία μια χώρα, αλλά και τελικό στόχο την επέκταση της σε παγκόσμια κλίμακα (έστω και η τάση αυτή υπάρχει, έστω και σε βρεφικό στάδιο).