Bitcoin, νομίσματα, χρυσός: Τι είναι το καθένα και ποιο είναι φούσκα;

Αν και ο χρόνος είναι περιορισμένος, και τα θέματα πολλά, δέχομαι αρκετά μηνύματα από αναγνώστες που μου ζητούν να γράψω για τη νέα "μόδα" της εποχής, το bitcoin. Η αλήθεια είναι πως το θεωρώ ως μια φούσκα, η οποία θα φουσκώσει και μετά θα ξεφουσκώσει, όπως πχ έγινε με το χρηματιστήριο επί Σημίτη: Όσοι ήταν "ξύπνιοι επενδυτές" και επένδυσαν νωρίς, αλλά φρόντισαν να εξαργυρώσουν νωρίς τα κέρδη τους, πριν την πτώση, έβγαλαν πολλά λεφτά, οι περισσότεροι όμως βγήκαν χαμένοι διότι νόμιζαν -λανθασμένα- ότι η ανοδική πορεία των μετοχών θα συνεχιζόταν.

Τέλος πάντων, επειδή θεωρώ το bitcoin ως φούσκα, έλεγα να μη γράψω, τουλάχιστον όχι πριν γράψω για άλλα, πιο σημαντικά θέματα. Άλλωστε, εγώ δεν είμαι και επαγγελματίας trader στις αγορές, ούτε κάνω ανάλυση με σκοπό να προτείνω επενδύσεις στον αναγνώστη. Ακόμα και για το χρυσό, που θεωρώ ότι μακροπρόθεσμα θα αποτελέσει -για μία ακόμα φορά- την καλύτερη αποθήκη του πλούτου, η ανάλυση που κάνω γίνεται με σκοπό να καταννοήσουμε την οικονομική (αλλά και την πολιτική) κατάσταση του κόσμου γύρω μας, όχι για να δώσω "επενδυτικές" συμβουλές σε χρηματιστές και traders.

Ο λόγος που τελικά γράφω για το Bitcoin, είναι διότι μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε λίγο καλύτερα το ρόλο των νομισμάτων σήμερα - άσε που παρατηρώ ότι πλέον ακόμα και άνθρωποι που είναι φτωχοί και άνεργοι έχουν...."ξεχάσει" τα προβλήματα τους αυτά (!) και με ρωτάνε...για το Bitcoin, που πλέον παίρνει χαρακτηριστικά "μανίας".

Καταρχήν λοιπόν ας δούμε μερικές βασικές αρχές για το ρόλο των νομισμάτων και του χρήματος:

Γενικά, ο καπιταλισμός είναι το "σύστημα της αγοράς", δηλαδή ένα σύστημα ατομικής ιδιοκτησίας, όπου ο καθένας πουλάει τα εμπορεύματα και τις υπηρεσίες του σε κάποιον άλλο (ακόμα και ο εργάτης είναι ένας ιδιότυπος έμπορος, που πουλά την εργατική του δύναμη στον εργοδότη).

Αρχικά, οι αγοραπωλησίες αυτές γίνονταν σε είδος (πχ ένα κιλό λάδι για ένα κιλό πατάτες). Επειδή όμως αυτό δεν είναι πάντα πρακτικό, δημιουργήθηκε η ανάγκη για ένα "υπερεμπόρευμα", δηλαδή για το χρήμα, που θα χρησίμευε ως μέτρο σύγκρισης όλων των άλλων εμπορευμάτων και υπηρεσιών, και θα το χρησιμοποιούσαμε για τις συναλλαγές μας. Αυτό το "υπερεμπόρευμα" είναι ο χρυσός, που επικράτησε εδώ και χρόνια έναντι όλων των άλλων που δοκιμάστηκαν (δεν είναι τυχαίο που όλες οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου έχουν χρυσό πέρα από τα νομίσματα, αλά δεν έχουν, ούτε πολυενδιαφέρονται να αποκτήσουν άλλα πολύτιμα μέταλλα, διαμάντια, ή οτιδήποτε άλλο). Ο χρυσός είναι το χρηματικό ισοδύναμο οποιουδήποτε άλλου εμπορεύματος ή υπηρεσίας, δηλαδή κάθε εμπόρευμα ή υπηρεσία μπορεί να αντιστοιχιστεί σε κάποια συγκεκριμένη ποσότητα χρυσού.

Υπάρχει όμως και μια τρίτη επιλογή: Αντί να πληρώσω κατευθείαν "σε είδος", ή να πληρώσω σε χρήμα (χρυσό) για κάποιο εμπόρευμα ή υπηρεσία, μπορώ να υπογράψω ένα γραμμάτιο (δάνειο/πίστωση), και να το ξεπληρώσω στο μέλλον, με κάποιον μελλοντικό πλούτο που [υποτίθεται ότι] θα αποκτήσω.

Τα σημερινά νομίσματα, για τα οποία δεν ισχύει ο κανόνας του χρυσού, εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία: Οι κεντρικές τράπεζες μοχλεύουν τα αποθέματα χρυσού που έχουν, τυπώνοντας πολλαπλάσιες ποσότητες νομίσματος, ώστε να κάνουν επενδύσεις, και αν οι επενδύσεις αυτές πάνε καλά, τότε όντως τα "παραπανίσια" νομίσματα που τυπώθηκαν θα αντιστοιχιστούν σε πραγματικά προιόντα και υπηρεσίες που παράχθηκαν στο μέλλον. Αν όμως οι επενδύσεις δεν πάνε καλά, τότε τα "παραπανίσια" νομίσματα που τυπώθηκαν ΔΕΝ μπορούν να αντιστοιχιστούν σε πραγματικά εμπορεύματα και υπηρεσίες, και άρα δεν αντιστοιχούν σε πραγματικό πλούτο, άρα δεν έχουν αξία (υποτίμηση νομίσματος). [ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όπως βλέπουμε, η νομισματική αυτή πίστωση χρησιμοποιείται ως τρόπος για να "κινηθεί η αγορά", ειδικά στην εποχή μας που για μια σειρά από λόγους η "κλασσική" βιομηχανική παραγωγή στη Δύση έχει σαπίσει. Κρατήστε το αυτό το στοιχείο για τη συνέχεια, θα μας χρειαστεί].

Πού κολλάνε όλα αυτά όμως με το bitcoin;

Πριν κάνουμε οποιαδήποτε "τεχνική" ανάλυση για το Bitcoin, οφείλουμε λοιπόν να πούμε ότι το Bitcoin δε βασίζεται πουθενά (ακόμα και τα νομίσματα που τυπώνουν τα κράτη βασίζονται σε κάποια αποθέματα χρυσού, τα οποία βέβαια έχουν μοχλευτεί).

Όμως, και εδώ είναι το ενδιαφέρον στοιχείο της υπόθεσης, στην πραγματικότητα ούτε ο χρυσός "βασίζεται" κάπου. Το ότι ο χρυσός αναδείχθηκε ως το "υπερεμπόρευμα" ήταν μια αυθαίρετη παραδοχή μεταξύ των ανθρώπων: Δηλαδή αυτό που έγινε ήταν ότι οι άνθρωποι δοκίμασαν διάφορα άλλα αντικείμενα (πχ δοκίμασαν άλλα μέταλλα, ακόμα και το αλάτι ή το σιτάρι χρησιμοποιήθηκαν στην αρχή), αλλά τελικά οι άνθρωποι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο χρυσός ήταν το καταλληλότερο υλικό για να παίξει το ρόλο του υπερεμπορεύματος, διότι ήταν σπάνιο, ανθεκτικό, μεταφερόταν εύκολα, κτλ.

Αυτό λοιπόν που ουσιαστικά μας λένε οι υποστηρικτές του bitcoin (έστω και αν μερικοί δεν το συνειδητοποιούν καν) είναι το εξής: "Και γιατί ρε παιδιά να μετράμε τα πάντα σε χρυσό; Γιατί να μην τα μετράμε σε bitcoins;"

Άλλωστε, σήμερα επικρατεί "νομισματικός πόλεμος", με τους ιμπεριαλιστές να τυπώνουν τρισεκατομμύρια, και μάλιστα όλα αυτά τα νομίσματα που τυπώνουν ΔΕΝ τα χρησιμοποιούν ώστε να κάνουν κάποια παραγωγική επένδυση και να βρει ο εργάτης δουλειά, να παραχθεί πλούτος, κτλ, αλλά τα χρησιμοποιούν για να διασώσουν τις χρεωκοπημένες τράπεζες. Αυτό εξοργίζει -δικαιολογημένα- τον κόσμο, ρίχνει την αξία των νομισμάτων, και επίσης δημιουργεί -δικαιολογημένα- φόβο στον κόσμο για το αν θα ξεσπάσει υπερπληθωρισμός, ή τέλος πάντων για το αν η αξία του νομίσματος θα πέσει πολύ περισσότερο στο μέλλον. Με απλά λόγια, ο κόσμος βλέπει την άρχουσα τάξη να κάνει "πάρτι" με τα νομίσματα, με εμάς να μην είμαστε καλεσμένοι και να μην ξέρουμε τι μέλλει γενέσθαι ούτε σε ότι αφορά τα νομίσματα που χρησιμοποιούμε, ούτε και γενικότερα.

Μέσα λοιπόν σε αυτό το κλίμα δυσπιστίας και "έλλειψης εμπιστοσύνης", γιατί να μην αλλάξουμε το "υπερεμπόρευμα" που χρησιμοποιούμε; Αντί για χρυσό και τα μοχλευμένα του παράγωγα (δηλαδή τα νομίσματα), ας χρησιμοποιήσουμε bitcoins! Όχι τίποτα άλλο, αλλά θα δώσουμε έτσι και ένα γερό μάθημα στους τραπεζίτες που έχουν μαζέψει ένα σωρό τόνους χρυσού, έχουν τυπώσει ακόμα περισσότερα νομίσματα, και τώρα μας ελέγχουν οικονομικά όλους και μας κάνουν ότι θέλουν. Άστους όλους αυτούς να έχουν τον χρυσό και τα νομίσματα, και εμείς ας χρησιμοποιήσουμε τα bitcoins, αχρηστεύοντας ουσιαστικά όλη αυτή την "αριστοκρατία του χρήματος", που μας έχει ρημάξει τις ζωές! Αν κανένας δε δέχεται το χρυσό και τα νομίσματα που προκύπτουν από αυτόν, και χρησιμοποιεί κάτι άλλο (όπως τα bitcoins), τότε η "αριστοκρατία του χρήματος" την έβαψε, έτσι δεν είναι;

Μάλιστα, αξίζει να αναφέρουμε εδώ και κάτι ακόμα, που μου φάνηκε ενδιαφέρον όταν πρωτοδιάβασα για το bitcoin:

Το bitcoin πλασάρεται ως ένα "ψηφιακό" και άρα "μοντέρνο" νόμισμα, όμως η φιλοσοφία πάνω στην οποία έχει δημιουργηθεί είναι αρκετά "παλαιομοδίτικη" (όχι πως αυτό είναι αναγκαστικά κάτι το κακό βέβαια):

Τα Bitcoins δημιουργούνται -χονδρικά- στον υπολογιστή ενός χρήστη, ο οποίος κάνει το λεγόμενο "data mining", δηλαδή "εξόρυξη δεδομένων" [Hint: Κάτι θυμίζει αυτό σε όσους γνωρίζουν από που προκύπτει το σημερινό χρήμα στην κοινωνία, μιας και ο χρυσός επίσης προκύπτει μετά από εξόρυξη, αν και η εξόρυξη του χρυσού είναι "πραγματική", και όχι ψηφιακή].

Ο υπολογιστής δηλαδή εκτελεί διάφορους αλγόριθμους και περίπλοκους μαθηματικούς υπολογισμούς, και το τελικό αποτέλεσμα όλων αυτών των υπολογισμών είναι να βρεθεί ένα bitcoin (κάπως σαν το χρυσό, όπου σκάβεις, σκάβεις, σκάβεις, και στο τέλος βρίσκεις το χρυσό).

Οι ομοιότητες δεν σταματούν εδώ, καθώς το bitcoin έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να υπάρχει μια συγκεκριμένη ποσότητα Bitcoins, και όχι διαρκώς να παράγονται καινούργια εις το διηνεκές (το bitcoin δηλαδή έχει το χαρακτηριστικό της σπανιότητας, όπως ακριβώς και ο χρυσός, που και αυτός υπάρχει σε μια συγκεκριμένη ποσότητα, και όχι άπειρη).

Όλα αυτά βέβαια που έχουμε γράψει μέχρι τώρα ακούγονται ωραία - πού είναι λοιπόν το πρόβλημα και γιατί σας είπα από την αρχή-αρχή της ανάρτησης ότι θεωρώ το Bitcoin φούσκα;

Καταρχήν, υπάρχουν πολλά μικρά "τεχνικά" προβλήματα με το Bitcoin. Για παράδειγμα, δε μπορεί να υιοθετηθεί παγκοσμίως διότι...πολλοί άνθρωποι δεν έχουν καν πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ούτε έχουν τις γνώσεις για να τους χρησιμοποιήσουν, και ούτε προβλέπεται να υπάρχουν τέτοιου είδους υποδομές στο άμεσο τουλάχιστον μέλλον. Πώς να δεχτούν αυτοί οι άνθρωποι να αντικατασταθεί ο χρυσός και τα νομίσματα από το Bitcoin όταν δε θα μπορούν καν να το χρησιμοποιήσουν;

Πέρα όμως από τα διάφορα τέτοια "τεχνικά" προβλήματα, υπάρχουν και ζητήματα οικονομικής και πολιτικής φύσης που δε μπορούν να αγνοηθούν:

Καταρχήν, το πιο προφανές οικονομικό πρόβλημα που θα έχει να αντιμετωπίσει μια καπιταλιστική κοινωνία που βασίζεται στο bitcoin είναι...το ίδιο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ότι χρησιμοποιούσε τον "κανόνα του χρυσού": Επειδή ο χρυσός είναι σπάνιος, τα κράτη δε μπορούν να τυπώσουν όσο χρήμα θέλουν ώστε να "κινηθεί η αγορά", και άρα με την παραμικρή κρίση θα υπάρχει μεγάλο πρόβλημα (δε θα μπορούν πχ να εφαρμόσουν κευνσιανισμό, και θα είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόζουν αναγκαστικά "λιτότητα", θα έχουμε μεγάλες καταρρεύσεις, κτλ).

Αφού το bitcoin είναι και αυτό "σπάνιο" (δηλαδή πεπερασμένο σε ποσότητα και όχι άπειρο), θα υπάρχει η ίδια ακριβώς γκρίνια, αφού ο κόσμος θα ζητά πιστώσεις και δάνεια, μπας και γίνουν κάποιες παραγωγικές επενδύσεις και βρει ο εργάτης δουλειά. Όμως, τα bitcoins είναι σπάνια. Στο σημερινό σύστημα με το χρυσό, ο καπιταλισμός βρήκε βέβαια τη "λύση": Κατάργησε τον "κανόνα του χρυσού" και τον μόχλευσε, ώστε να τυπώσει νομίσματα σε πολλαπλάσιες ποσότητες. Βέβαια, αν αυτή η υπερπληθώρα νομισμάτων δεν αντιστοιχιστεί σε πραγματική παραγωγή πλούτου, τότε θα εκδηλωθεί υπερπληθωρισμός, αλλά τέλος πάντων είναι και αυτό ένα "αναγκαίο κακό" καμιά φορά.

Ο καπιταλισμός πάντως δε γυρνά στον "κανόνα του χρυσού", καθώς τα νομίσματα θα χρησιμοποιούν για να υπάρχει πίστωση, απλά θα κυκλοφορεί παράλληλα και ο χρυσός σε πολύ αυξημένη ισοτιμία, ως η μοναδική αποθήκη του πλούτου που διατηρεί σταθερή την αξία της για όποιον θέλει μακροπρόθεσμη αποταμίευση (κυρίως του πλούσιους δηλαδή). Τέλος πάντων, έστω και έτσι, ο καπιταλισμός δείχνει ότι έχει τον τρόπο να δώσει στην κοινωνία ένα μέσο για πίστωση (το νόμισμα), και παράλληλα να της δώσει και ένα μέσο για σταθερή αποταμίευση πλούτου (το χρυσό). Με το Bitcoin τι θα γίνει; Το bitcoin είναι σταθερή αποθήκη πλούτου, όπως ο χρυσός, αλλά δεν προβλέπει τη μόχλευση του (ενώ ο χρυσός μπορεί να μοχλευτεί με τα νομίσματα). Άρα, σε ένα καθεστώς τύπου bitcoin θα υπάρχει πρόβλημα όταν θα θελήσει κάποιος να δώσει παραπάνω πίστωση, διότι δεν υπάρχει κάποια τέτοια πρόβλεψη.

Πέρα όμως από όλα αυτά, υπάρχει και ένα "κλασσικό" πρόβλημα που κατά την άποψη μου είναι ανυπέρβλητο, και τελικά αυτό θα οδηγήσει στο "ξεφούσκωμα" του bitcoin:

Στην πραγματικότητα, όπως θα έχετε ήδη καταλάβει, το Bitcoin δεν είναι και τόσο καινούργιο και "πρωτοποριακό" όσο διαφημίζεται. Είναι απλά μια "ψηφιακή εκδοχή" των παλιών νομισμάτων με τον "κανόνα του χρυσού". Για πιο λόγο να πολεμήσουν οι λαοί για να αντικαταστήσουν το χρυσό και τα νομίσματα που υπάρχουν τώρα με μια "ψηφιακή" εκδοχή τους; Το σύστημα δηλαδή δεν θα αλλάξει, απλά θα αλλάξει το "νομισματικό περίβλημα" του. Αξίζει να πολεμήσει κανείς για να αλλάξει τα "ρούχα του αυτοκράτορα", αλλά να αφήσει ίδιο και απαράλλαχτο το "αυτοκρατορικό σύστημα" αυτό καθεαυτό;

Επίσης, σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη μας τον ιστορικό παράγοντα, διότι ο χρυσός και τα νομίσματα που προέρχονται από τη μόχλευση του είναι αποτέλεσμα αιώνων μάχης. Μπορεί οι περισσότεροι να μην το αντιλαμβάνονται/συνειδητοποιούν/σκέφτονται, αλλά πίσω από κάθε κόκκο χρυσού κρύβεται πολύ αίμα και πολλές μάχες, που δώθηκαν για το ποιος θα τον αποκτήσει μέσα στους αιώνες. Αυτό σημαίνει ότι ο χρυσός (και τα νομισματικά του παράγωγα) είναι το πιο "πολιτικό" μέταλλο που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα, και άρα ναι μεν ξεκίνησε ως "αυθαίρετη σύμβαση", αλλά πλέον κουβαλάει μέσα του ένα μεγάλο ιστορικό, οικονομικό και πολιτικό-στρατιωτικό "κεφάλαιο". Οι κάτοχοι του, ειδικά οι "γίγαντες" αυτού του κόσμου (κεντρικές τράπεζες, μεγάλα ιμπεριαλιστικά κράτη, ιδιώτες-κροίσοι, κτλ) γνωρίζουν τον πλούτο που κρύβει μέσα του ο χρυσός, και γι' αυτό δίνουν μάχες για να συσσωρεύσουν όσο περισσότερο μπορούν; Δείτε πχ το πως η Κίνα, η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και ένα τέτοια μεγάλα ιμπεριαλιστικά κράτη που έχουν πλεονάσματα (δηλαδή έχουν λεφτά για ξόδεμα/αποταμίευση) αγοράζουν χρυσό σαν τρελά, σε τεράστιες ποσότητες, ανεξαρτήτως τιμής. Τους βλέπετε να αγοράζουν bitcoins; Δε νομίζω.

Αν μιλάμε για το πως θα προχωρήσει το υπάρχων σύστημα, οι δυνάμεις που το στηρίζουν θέλουν χρυσό, και απλά δεν ασχολούνται καν με το bitcoin. Όσο για τους λαούς, δε νομίζω να επαναστατήσουν και να χύσουν αίμα απλά για να....αλλάξουν το χρυσό με το bitcoin. Εδώ δεν επαναστατούν για άλλα και για άλλα, σιγά μην επαναστατήσουν για να πετύχουν μια παραλλαγή της ίδιας κατάστασης, που μάλιστα δεν ταιριάζει και με τις απαιτήσεις της εποχής (αν ο καπιταλισμός επικρατήσει, τότε κάποια στιγμή θα εφαρμόσει ένα "Σχέδιο Μαρσαλ" ή κάτι τέτοιο, ώστε να ξαναχτίσει όλα αυτά που θα έχει γκρεμίσει μετά από όλη αυτή την κρίση του 2008, και άρα προφανώς θα χρειάζεται μεγάλες πιστώσεις για να γίνει όλη αυτή η ανοικοδόμηση μέσα σε ένα νέο περιβάλλον "κινεζοποίησης", άρα το bitcoin θα είναι παντελώς ακατάλληλο όπως είδαμε και προηγουμένως, αφού δεν προβλέπει μεγάλες πιστώσεις).

Στην πραγματικότητα, δε γνωρίζω αν θα υπάρξουν αρκετοί άνθρωποι που θα αποδέχονται το bitcoin, ώστε να εξακολουθήσει να έχει μια περιορισμένη έστω κυκλοφορία στο μέλλον. Πάντως, μην περιμένετε μεγάλα πράγματα και μεγάλα κέρδη, αλλιώς θα την πατήσετε σαν τους επενδυτές του χρηματιστηρίου επί Σημίτη.

Αλλά επίσης θα ήθελα να πω και κάτι ακόμα: Άσχετα με το bitcoin ή το χρυσό ή τα δολάρια και τα ευρώ, η καλύτερη "επένδυση" που έχετε να κάνετε είναι να βάλετε το μυαλό σας να δουλέψει ψάχνοντας για ένα εναλλακτικό σύστημα, και όχι για ένα "εναλλακτικό νόμισμα" διότι αυτή εδώ η κοινωνία σάπισε, και άσχετα με το αν θα χρησιμοποιήσει χρυσό ή αν θα χρησιμοποιήσει κάτι το "ψηφιακό", το μέλλον προδιαγράφεται πολύ δύσκολο για τους εργάτες.

Η κοινωνία δε μπορεί να σωθεί με ένα νέο νόμισμα, μακάρι να ήταν τόσο απλά τα πράγματα, αλλά τα προβλήματα είναι ΠΟΛΥ ΒΑΘΥΤΕΡΑ, και αν νομίζετε ότι το Bitcoin θα υποκαταστήσει την έλλειψη παραγωγής πλούτου, τόσο σε ότι αφορά εμπορεύματα και υπηρεσίες, όσο -κυρίως- σε ότι αφορά την έλλειψη γνώσεων και σκέψης, κάνετε δυστυχώς λάθος, και απλά...επιβεβαιώνετε τα λεγόμενα μου ότι τα προβλήματα της κοινωνίας είναι πολύ βαθύτερα από μια "απλή" νομισματική αλλαγή...