Γιατί τέτοια εμμονή με το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το χρυσό;

Με ρώτησε κάποιος αναγνώστης την άποψη μου για το πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για επενδύσεις. Βέβαια, εγώ δεν έχω την παραμικρή ιδέα περί timing, δεν έχω λεφτά για επενδύσεις, ούτε ενδιαφέρομαι και να γίνω επενδύτης. Και αν δω ότι αυτό το blog δεν χρηματοδοτείται από τους αναγνώστες του, θα το ξανασταματήσω.

Ο λόγος που γράφω ατό το Blog, είναι περισσότερο για τον εργάτη, παρά για τον επενδυτή. Βέβαια, τα όσα γράφονται προφανώς και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάποιον, με δική του ευθύνη, για "επενδυτικούς σκοπούς" στις αγορές.

Γενικά, θα έχετε παρατηρήσει ότι όντως δίνω ιδιαίτερο βάρος στο σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα, στο χρυσό, στο πετρέλαιο (ενέργεια), κτλ. Όλα αυτά βέβαια είναι σημαντικά και για τον εργάτη, αλλά οπωσδήποτε ο εργάτης περισσότερο ενδιαφέρεται για θέσεις εργασίας, μισθούς, κτλ.

Θα μπορούσα λοιπόν, και ίσως θα έπρεπε, να ασχοληθώ περισσότερο με την "καρδιά" του συστήματος, δηλαδή την παραγωγή, και όχι να ρίχνω τόσο βάρος στις πιστώσεις, τις μοχλεύσεις, το πλασματικό κεφάλαιο, το χρυσό, κτλ. Θεωρώ βέβαια ότι έχω μιλήσει και για αυτά, και επίσης έχω  δείξει ότι η σημερινή άνοδος του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου έχει τις ρίζες της στα όσα γίνονται στην παραγωγή (σε αντίθεση με κάτι θεωρίες που τα θεωρούν εντελώς ξεκομμένα).

Παρ' όλα αυτά, οφείλω να παραδεχτώ ότι ρίχνω μεγάλο βάρος στα περί πιστώσεων, κτλ, αλλά αυτό γίνεται συνειδητά, διότι η σημερινή δομή του χρηματοπιστωτικού συστήματος μπορεί να δώσει μια "λύση" για το σύστημα χωρίς στρατιωτικό πόλεμο, και άρα θα παίξει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο στις μελλοντικές εξελίξεις:

Πολλοί λένε ότι "θα γίνει ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος", ώστε να ξεκαθαρίσουν τις διαφορές οι ιμπεριαλιστές, και να εξοντώσουν έτσι και ένα σωρό πλεονάζοντα κεφάλαια και εργάτες. Άλλωστε, έχουν ήδη κάνει δύο Παγκόσμιους Πολέμους, και είναι ακόμα "σχετικά πρόσφατο" στη μνήμη των ανθρώπων το παράδειγμα του Κραχ του 1929, που μετά από μια δεκαετία ανεργίας και φτώχειας, τελικά κατέληξε στο Β' Παγκόσμιο ώστε να δωθεί έτσι μια "λύση" για το σύστημα και να γίνει μια μεγάλη "δημιουργική καταστροφή" ώστε να ξανάρθει η ανάπτυξη (για όσους επιβίωσαν).

Πράγματι λοιπόν, ένας πόλεμος δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί, ίσα-ίσα που σε τέτοιες "κρίσιμες" περιόδους η ιστορία δείχνει ότι συχνά-πυκνά γίνονται πόλεμοι.

Παρόλα αυτά όμως, η ιστορία επίσης μας προσφέρει και αρκετά παραδείγματα όπου οι διαφορές λύνονται με "οικονομικά" μέσα - με υπερπληθωρισμό.

Αυτό το ενδεχόμενο δεν εξετάζεται και πολύ σοβαρά από τους περισσότερους, πιθανότατα επειδή δεν έχουν ακόμα καταλάβει ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών βασίστηκε σε τεράστιο βαθμό στη γιγάντωση της πίστωσης ("πλασματικό κεφάλαιο"), και τώρα πολλά από όλα αυτά τα δάνεια, ομόλογα, κτλ που δώθηκαν ΔΕΝ μπορούν να αποπληρωθούν, και άρα είτε πρέπει να κηρυχθούν χρεωκοπίες/στάσεις πληρωμών, είτε θα πρέπει να τυπωθούν νομίσματα"με τη σέσουλα", ώστε να καλυφθούν όλες αυτές οι ζημιές, θυσιάζοντας όμως έτσι την αξία του νομίσματος.

Σε αντίθεση με την δομή του χρηματοπιστωτικού συστήματος που υπήρχε την εποχή του Κραχ του 1929, σήμερα το νόμισμα μπορεί να τυπώνεται "χωρίς όρια". Στην προηγούμενη κρίση, δεν μπορούσαν να τυπώσουν, διότι ίσχυε ο "κανόνας του χρυσού" (μάλιστα, επειδή το Αμερικανικό κράτος ήθελε και τότε να τυπώσει δολάρια, αποφάσισε να κατασχέσει διά νόμου όλο το χρυσό των Αμερικάνων πολιτών, και να τους τον πάρει σε πολύ φθηνή τιμή, ώστε μετά να μπορέσει να τυπώσει τα επιπλέον δολάρια που χρειαζόταν το σύστημα για να σωθεί. Σήμερα, δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη, διότι η Αμερική μπορεί να τυπώσει απεριόριστες ποσότητες δολαρίων, χωρίς καν να χρειάζεται να έχει περισσότερο χρυσό!).

Παράλληλα με τις αυξανόμενες αυτές "νομισματικές" πιστώσεις, είχαμε και την αύξηση των τραπεζικών πιστώσεων, από στεγαστικά δάνεια μέχρι πιστωτικές κάρτες και από "χρηματιστηριακά παράγωγα" μέχρι "συμβόλαια πρώτης εκτέλεσης", κτλ.

Το σύστημα εδώ και δεκαετίες συσσωρεύει ολοένα και περισσότερες πιστώσεις, σε όλα τα επίπεδα (κρατικός δανεισμός, τραπεζικός δανεισμός, σπέκουλα στα χρηματιστήρια, κτλ). Και χάρη σε αυτές τις πιστώσεις η αγορά "κινήθηκε" για αρκετές δεκαετίες στη Δύση: Πχ τα στεγαστικά δάνεια χρησιμοποιήθηκαν για να χτιστούν σπίτια, και έτσι βρήκε δουλειά ο οικοδόμος, ο συμβολαιογράφος, ο πολιτικός μηχανικός, κτλ.

Την ίδια ώρα, η βιομηχανική βάση μετακόμιζε στην Ασία για να βρει μεγαλύτερα κέρδη, και ο εργάτης φτώχαινε, αφού ο μισθός του δεν ανέβαινε σύμφωνα με την άνοδο της παραγωγικότητας (λόγω της χρησιμοποίησης νέων τεχνολογιών).

Η πίστωση τα κάλυπτε όμως όλα αυτά - δείτε εδώ πχ την "άνοδο της πιστωτικής κάρτας" στις ΗΠΑ που υποκατέστησε την έλλειψη "αγοραστικής δύναμης" για να αγοράσει μόνος του όλα αυτά που παράγει:

Τι γίνεται όμως όταν γίνεται φανερό ότι όλες αυτές οι πιστώσεις και τα χρέη δεν μπορούν να εξοφληθούν; Ο κόσμος, από τους απλούς εργάτες μέχρι τα ιμπεριαλιστικά κράτη, έχουν πάρει ένα σωρό δάνεια, αλλά δεν μπορούν να παράγουν αρκετό πλούτο για να τα αποπληρώσουν.

Το αποτέλεσμα υπό άλλες συνθήκες θα ήταν ο "αποπληθωρισμός". Λουκέτα, χρεωκοπίες, ανεργία, κτλ. Αυτό παρατηρήθηκε πχ στην προηγούμενη μεγάλη κρίση του καπιταλισμού, στο Κραχ του 1929, και οδήγησε στην άνοδο του εθνικισμού-ναζισμού, και στον Β' Παγκόσμιο.

Μόνο που σήμερα ο κόσμος λειτουργεί με βάση ένα άλλο οικονομικό πλαίσιο: Όλες οι ζημιές από τα "τοξικά" αυτά δάνεια δηλαδή τα δάνεια που δε μπορούν να εξοφληθούν, μπορούν να καλυφθούν από την Κεντρική Τράπεζα ενός κράτους, τυπώνοντας νομίσματα "κατά βούληση" και σε απεριόριστες ποσότητες.

«όλο το τεχνητό σύστημα επέκτασης με το στανιό του προτσές της αναπαραγωγής δεν μπορεί να θεραπευτεί με το ότι κάποια τράπεζα, με τα χαρτονομίσματά της χορηγεί σ' όλους τους απατεώνες το κεφάλαιο που τους λείπει»

«όλα εδώ φαίνονται διαστρεβλωμένα, γιατί σ' αυτόν τον χαρτόκοσμο δεν εμφανίζονται πουθενά η πραγματική τιμή και οι πραγματικοί συντελεστές της»

«Το πιστωτικό σύστημα, με κέντρο τις δήθεν "εθνικές" τράπεζες και με γύρω του τους μεγάλους δανειστές χρήματος και τοκογλύφους αποτελεί μια τεράστια συγκεντροποίηση και δίνει σε αυτή την τάξη παρασίτων μια μυθική δύναμη, τη δύναμη όχι μόνο να αποδεκατίζει κατά περιόδους τους βιομήχανους κεφαλαιοκράτες, αλλά και να επεμβαίνει με τον πιο επικίνδυνο τρόπο στην πραγματική παραγωγή - και η συμμορία αυτή δεν έχει ιδέα από την παραγωγή και δεν έχει καμία δουλειά μαζί της»
-Καρλ Μαρξ, "Το Κεφάλαιο"

Αυτά τα έγραφε ο Μαρξ σε μια εποχή όπου ίσχυε ο "κανόνας του χρυσού" και άρα υπήρχαν και κάποιοι περιορισμοί στην ισχύ του πιστωτικού συστήματος, διότι ναι μεν οι τράπεζες μπορούσαν να μοχλεύσουν κεφάλαια, αλλά δεν μπορούσαν να μοχλεύσουν το χρυσό ώστε να τυπώσουν  απεριόριστα νομίσματα. Σήμερα έχουν αποκτήσει [και] αυτή τη δύναμη.

Για να μην παρεξηγηθώ, ξαναλέω ότι ΔΕΝ είναι το χρηματοπιστωτικό σύστημα η πηγή όλων των δεινών μας. Οι εξελίξεις στην παραγωγή ήταν αυτές που ώθησαν στη γιγάντωση της πίστωσης - άσε που θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι "σατανικό" το να δίνεις ή να παίρνεις πίστωση -στα πλαίσια πάντα του καπιταλισμού-, διότι το να πάρεις πχ ένα δάνειο για να φτιάξεις μια επιχείρηση ή να αγοράσεις ένα σπίτι και μετά να καταφέρεις να το αποπληρώσεις είναι μια χρήσιμη υπηρεσία που οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να τη θέλουν, και δε θα μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς αυτή. Το ότι η πίστωση έχει επενδυτικό ρίσκο, ή ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα παράσιτα αυτά για να καλύψει ζημιές κτλ είναι βέβαια ένα άλλο θέμα...

Τέλος πάντων, ας έρθω τώρα στο ζουμί:

Όπως είπαμε και πριν, το αποτέλεσμα υπό άλλες συνθήκες θα ήταν ο "αποπληθωρισμός". Σήμερα όμως οι κυβερνήσεις μπορούν, αν θέλουν, να τυπώσουν νομίσματα και να διασώσουν όποιον θέλουν, όσο μεγάλες και αν είναι οι ζημιές και τα χρέη του. Για παράδειγμα, η Αμερική άφησε τη Λέμαν να χρεωκοπήσει, αλλά τύπωσε δολάρια και κάλυψε τα χρέη όλων των άλλων τραπεζών, αλλά και τα κρατικά χρέη των ΗΠΑ.

Στην Ευρωζώνη, η Γερμανία τύπωσε και αυτή ευρώ όταν κινδύνευαν οι τράπεζες της από τα χρέη που είχαν (πχ από τα ελληνικά ομόλογα που κατείχαν, αλλά και από διάφορα παράγωγα, κτλ). Από την άλλη βέβαια, η Γερμανία άφησε τις τράπεζες της Κύπρου να "αποπληθωριστούν", δηλαδή να κηρύξουν πτώχευση (διασώθηκαν βέβαια, επειδή άρπαξαν λεφτά από τους καταθέτες τους).

Αυτή η δύναμη είναι τεράστια - η δύναμη να τυπώνεις απεριόριστα νομίσματα, ώστε ποτέ να μη χρειάζεται να χρεωκοπείς ως κράτος, όσα χρέη και αν έχεις, ή όσα χρέη και αν έχουν οι τράπεζες σου. Αφού όσα τρις δολάρια και αν σου λείπουν, μπορείς να τα τυπώσεις, και να πληρώσεις έτσι όλα όσα χρωστάς.

Τι αξία έχουν όμως όλα αυτά τα δολάρια; Σε τι αντιστοιχούν; Οι ΗΠΑ έχουν τυπώσει τρις "φρέσκα" δολάρια, ειδικά από τότε που ξέσπασε η κρίση, αλλά εγώ δεν έχω δει να έχουν αυξήσει την παραγωγή πλούτου ώστε να μπορείς να πεις ότι αυτά τα δολάρια θα αντιστοιχιστούν σε πραγματικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ίσα ίσα που τα ελλείμματα τους τα 4 τελευταία χρόνια ξεπερνούν το 1 τρις δολάρια/έτος.

Άρα τι θα γίνει; Θα συνεχίσουν για πάντα οι Αμερικάνοι να πληρώνουν τους πάντες με δολάρια που δεν αντιστοιχούν σε πραγματικό πλούτο, και τυπώνονται κατά το δοκούν σε απεριόριστες ποσότητες;

Όχι. Και όλοι οι υπόλοιποι προετοιμάζονται ήδη για την απάντηση τους: Η Κίνα και η Ρωσία αγοράζουν πραγματικό χρυσό σαν τρελές, και η Γερμανία (που έχει ήδη πολύ χρυσό) έχει φτιάξει το ευρώ ως "αντιδολάριο" - ένα νόμισμα που δεν το πληθωρίζει ώστε να μη χάνει την αξία του, και άρα να είναι κατάλληλο για αποταμίευση/παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Οπότε ναι, οδηγούμαστε για ακόμα μια φορά σε πόλεμο, μόνο που αυτή τη φορά θα μπορούσε το σύστημα να αποφύγει μια στρατιωτική αναμέτρηση και τον πυρηνικό όλεθρο που θα έφερνε ακόμα και στην άρχουσα τάξη. Οι ιμπεριαλιστές βέβαια δεν είναι και ιδιαίτερα λογικοί άνθρωποι, αλλά πάντως ακόμα και αυτοί αντιλαμβάνονται ότι θα ήταν προτιμότερο να επιλύσουν τις διαφορές τους με άλλα μέσα εκτός από πυρηνικά.

Υπάρχει άραγε τέτοιος τρόπος; Υπάρχει άραγε δηλαδή ένας τρόπος για να "ισοπεδώσουν τον εχθρό", χωρίς να πέσουν βόμβες και να γίνουν στρατιωτικές μάχες, που λόγω πυρηνικών θα ήταν ολέθριες; (άσε που θα έχαναν και την στήριξη των λαών σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο);

Η σημερινή μορφή του συστήματος δίνει αυτή τη δυνατότητα, διότι επιτρέπει τον υπερπληθωρισμό του νομίσματος. Πάντα υπάρχουν εμπορικοί/νομισματικοί "πόλεμοι" στον ιμπεριαλισμό, ωστόσο η σημερινή μορφή του συστήματος δίνει τη δυνατότητα σε αυτούς τους πολέμους να είναι πολύ πιο έντονοι, και να επιφέρουν σχεδόν αντίστοιχη καταστροφή με έναν "κανονικό" στρατιωτικό πόλεμο.

Αντί πχ η Κίνα, η Ρωσία, η Γερμανία και οι πετρελαιάδες (κυρίως) να κηρύξουν τον πόλεμο, μπορούν απλά να πουν "δεν αποδεχόμαστε το δολάριο", ή τέλος πάντων "το αποδεχόμαστε σε μια πολύ χαμηλότερη ισοτιμία" - ας μην ξεχνάμε ότι η Αμερική έχει ακόμα σημαντική δύναμη, τόσο σε βιομηχανία υψηλής εξειδίκευσης, όσο και σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, έχει διεθνείς διασυνδέσεις, κτλ. Μόνο και μόνο τα πυρηνικά της αρκούν για να την καθιστούν υπολογίσιμη δύναμη που δεν μπορεί να αγνοηθεί, ή να καταστραφεί ολοσχερώς. Μπορεί όμως να χτυπηθεί οικονομικά, και να σταματήσει να το παίζει υπερδύναμη φεσώνοντας οικονομικά τους πάντες.

Άλλωστε, η άρχουσα τάξη της Αμερικής έχει και αυτή διαλέξει αυτό το δρόμο - προτιμά να θυσιάσει το νόμισμα, ώστε να γλιτώσουν οι χρεωκοπημένοι τραπεζίτες, και παράλληλα όταν το δολάριο χάσει ένα [τεράστιο] μέρος της σημερινής του αξίας που είναι πλασματικό (λόγω πίστωσης), τότε οι εργάτες στην Αμερική θα γίνουν πολύ ανταγωνιστικοί, διότι οι μισθοί τους σε δολάρια θα είναι πολύ μικρότεροι.

Να λοιπόν το γιατί επιμένω τόσο πολύ για τις πιστώσεις, το χρυσό, κτλ: 

Διότι οι πιστώσεις που έχουν δωθεί σήμερα είναι περισσότερες από ποτέ, και δε μπορούν να αποπληρωθούν. Σε αντίθεση όμως με τις θεωρίες περί αποπληθωρισμού, εγώ λέω ότι ο αποπληθωρισμός μοιάζει, στα αρχικά του στάδια...με τον υπερπληθωρισμό. Η διαφορά τους είναι ότι στον υπερπληθωρισμό τυπώνεις νόμισμα χί για παραγωγική επένδυση, αλλά για να καλύψεις τα δάνεια που δε μπορούν να εξοφληθούν. Η διαφορά αυτή θα αποκαλυφθεί στο τέλος, όταν πλέον ο κόσμος σταματήσει να αποδέχεται το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Τότε, θα δούμε ότι το μεγαλύτερο ίσως θύμα αυτής της κρίσης θα είναι ο Αμερικάνος εργάτης, διότι επειδή η Αμερική θα χάσει αυτόν τον "νομισματικό πόλεμο", θα δει το μισθό του να κατρακυλά, λόγω του υπερπληθωρισμού του δολαρίου.

Όσο για τον μεγάλο κερδισμένο της κρίσης θα είναι η συμμαχία Γερμανίας-Κίνας-Ρωσίας-πετρελαιάδων, που μας οδηγούν σε μια νέα αρχιτεκτονική του νομισματικού συστήματος, με το χρυσό να είναι η αποθήκη του πλούτου, και το ευρώ να είναι το παγκόσμιο νόμισμα για τις συναλλαγές (με το γουάν, και τα υπόλοιπα νομίσματα των "αναπτυσσόμενων" κρατών της συμμαχίας να ανεβαίνουν και αυτά αρκετά).

Όσο για αυτούς που ψάχνουν για επενδύσεις, παιδιά μην ψάχνετε να βρείτε πότε ο χρυσός θα είναι "φθηνός" ή "ακριβός" ώστε να βγάλετε πολλά δολάρια ή ευρώ. Αν σκέφτεστε έτσι, έχετε χάσει το νόημα.

Το νόημα είναι, και αυτό αφορά τους πάντες, από τους μεγαλοεπενδυτές μέχρι τον απλό εργάτη, ότι το δολάριο θα υποτιμηθεί ριζικά, όπως πχ "υποτιμήθηκε" το κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Όσοι είχαν επενδύσει εκεί, νόμιζαν ότι όλα πήγαιναν καλά. Αλλά ξαφνικά..."η φούσκα έσκασε".

Μην κοιτάτε τις σημερινές ισοτιμίες, δείτε -και προετοιμαστείτε- για την επόμενη μέρα. Και όπως διάβασα κάπου "αν δε σας άρεσε το προηγούμενο σύστημα, θα μισήσετε το επόμενο", διότι στο επόμενο σύστημα τα νομίσματα πολλών κρατών της Δύσης θα υποτιμηθούν μαζικά, ώστε να αντικατοπτρίσουν τη παρακμή τους. Και την ίδια ώρα που κάποιοι χρεωκοπημένοι τραπεζίτες θα έχουν πάρει τα "πακέτα σωτηρίας" τους, οι εργάτες θα πάρουν...υπερπληθωρισμένα νομίσματα, πληρώνοντας για ακόμα μια φορά σχεδόν αποκλειστικά το λογαριασμό. Δε θα ισοπεδωθούν στα πεδία κάποιας μάχης, αλλά το αποτέλεσμα θα είναι παρόμοιο για τους εργάτες και άλλες κατώτερες τάξεις του πληθυσμού, σε μια σειρά από Δυτικές χώρες (Αμερική, Ιαπωνία, κτλ). Η μαζική εξόντωση του πληθυσμού, όπως και η μαζική "φτωχοποίηση" του μπορεί να γίνει με ένα παγκόσμιο πόλεμο, αλλά μπορεί να γίνει και με τον υπερπληθωρισμό!

Σας αφήνω με μερικά διαγράμματα από τις ΗΠΑ (και όχι μόνο):

Μόχλευση καταθέσεων στις τράπεζες των ΗΠΑ 

Πόσα δολάρια έχουν τυπώσει οι ΗΠΑ - παρατηρήστε την απότομη αύξηση των τελευταίων χρόνων, που δε συνοδεύεται προφανώς από αντίστοιχη αύξηση της παραγωγής ή του χρυσού τους, και απλά χρησιμοποιείται για να καλύψει τα ελλείμματα των ΗΠΑ και τα χρέη των τραπεζών τους. 

Εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ - παρατηρήστε ότι από την αρχή της κρίσης το έλλειμμα όχι απλά δε μειώνεται αλλά...γιγαντώνεται. Μάλιστα το διάγραμμα φτάνει μέχρι το 2009, από τότε μέχρι τώρα τα πράγματα έχουν γίνει ακόμα χειρότερα Δηλαδή οι ΗΠΑ έχουν ακόμα περισσότερα χρέη, και γι' αυτό άλλωστε και τυπώνουν και περισσότερα δολάρια.
 

Παγκόσμια μόχλευση κεφαλαίων: Μία μόνο τράπεζα των ΗΠΑ, η JP Morgan, έχει μοχλευσει τόσο πολύ τα κεφάλαια της, που τα παράγωγα που κατέχει ξεπερνούν σε μέγεθος ολόκληρο το ΑΕΠ του πλανήτη. Όπως παρατηρεί το ZeroHedge, η μόχλευση στην αγορά των παραγώγων είναι 600 δισεκατομμύρια δολάρια πραγματικών assets να έχουν μοχλευτεί και να μας έχουν δώσει...600 τρισεκατομμύρια δολάρια παραγώγων (δηλαδή μόχλευση επί χίλια (x1000)). Για να καλυφθεί όλη αυτή η μόχλευση, θα έπρεπε όλος ο πλανήτης να είχε πχ...την παραγωγικότητα της google. Αλλά προφανώς αυτό δεν γίνεται, δεν είναι όλοι τόοοσο παραγωγικοί, και άρα ο παραγόμενος πλούτος δεν είναι τόσος πολύς ώστε να καλύψει έναν...χιλιαπλασιασμό του. Οπότε αυτά τα παράγωγα θα "σκάσουν", δε θα μπορέσουν να αποπληρωθούν, και μιλάμε για πολλά τρις. "Κανένα πρόβλημα" όμως, μπορούμε να τυπώσουμε όσα δολάρια θέλουμε, έτσι δεν είναι;

Αυτή είναι η "ανάστροφη πυραμίδα του Έξετερ", που κάτω δείχνει το χρυσό ως βάση (μηδενική μόχλευση), και μετά ανεβαίνει τα επίπεδα μόχλευσης. Όσο πιο πάνω ανεβαίνουμε, τόσο πιο μεγάλο είναι το επενδυτικό ρίσκο (αλλά και τα κέρδη, αν η επένδυση αποδώσει. Αν βέβαια η επένδυση δεν αποδώσει, τότε αντίστοιχα μεγάλη θα είναι η ζημιά)